Η
γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.
Σημερινή κατάσταση και προοπτικές
Μέρος
της εισήγησης Φάνη Μαλκίδη στον 3ο κύκλο Σεμιναρίου
Ιστορίας και Διπλωματίας που διοργάνωσε
το Ίδρυμα
Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης στην
Ξάνθη.
1.
Η παραδοχή του εγκλήματος
Η γενοκτονία αποτελεί ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας του οποίου η καταδίκη (θα) πρέπει να είναι καθολική, ενώ το χρονικό διάστημα, όσο μεγάλο και να είναι αυτό, που περνά, δε θα πρέπει να μειώνει στο ελάχιστο το έγκλημα και την ευθύνη αυτών που το διέπραξαν. Ο 20ος αιώνας αποτελεί αναμφισβήτητα μία φάση όπου το έγκλημα της γενοκτονίας εμφανίστηκε και επανεμφανίστηκε συνεχώς και με μεγάλη συχνότητα. Η γενοκτονία των Αρμενίων, των Ασσυρίων, των Ελλήνων του Πόντου, της Ιωνίας (Μικρά Ασία), της Θράκης, το εβραϊκό ολοκαύτωμα, οι δολοφονίες στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στην Ρουάντα, υπήρξαν ενέργειες από ανελεύθερα καθεστώτα που παραβίασαν τα ανθρώπινα δικαιώματα, αφαιρώντας εκατομμύρια ζωές και εξαφανίζοντας ιστορία και πολιτισμό χιλιάδων ετών. Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, είναι ένα από τα μεγάλα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας τα οποία παραμένουν ατιμώρητα, αφού ένα σημαντικό τμήμα ενός έθνους που ζούσε στα εδάφη του οθωμανικού κράτους δολοφονήθηκε. Οι Έλληνες που επέζησαν, εκτοπίσθηκαν μέσα σε απάνθρωπες συνθήκες, οι οποίες είχαν προετοιμασθεί για την εξόντωσή του, χιλιάδες άλλοι εξισλαμίσθηκαν και παρέμειναν στην Τουρκία, ενώ τα υπολείμματα της μαζικής δολοφονίας έγιναν πρόσφυγες σε όλον τον πλανήτη.
Στο
διάστημα μετά το 1922-1923, το ζήτημα της
γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου δεν
αναδείχθηκε όπως άλλωστε και συνολικά
το ζήτημα των Ελλήνων της Ανατολής.
Αιτίες υπήρξαν η
σύναψη του ελληνοτουρκικού συμφώνου
το 1930 καθώς και οι πολιτικές και τα
συμφέροντα που αναπτύχθηκαν κατά τη
διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Η αποκατάσταση της δημοκρατίας στην
Ελλάδα το 1974 μετά από επτά χρόνια
στρατιωτικής δικτατορίας, ανοίγει ένα
νέο κύκλο στο Ποντιακό ζήτημα, αφού οι
Πόντιοι, παιδιά των προσφύγων έδωσαν μία
νέα πνοή με το διεκδικητικό πλαίσιο που
τέθηκε στο Α΄ και Β΄ Παγκόσμιο Ποντιακό
Συνέδριο. Έτσι,
μέχρι τα μέσα τις δεκαετίας του 1980 όταν
ποντιακοί σύλλογοι και Πόντιοι της
δεύτερης προσφυγικής γενιάς, ανέδειξαν
το ζήτημα της γενοκτονίας, αυτό
παρέμεινε ως ένα άγνωστο πολιτικό θέμα
με σαφείς προεκτάσεις στις σχέσεις
τόσο με την Τουρκία, όσο και με άλλα
κράτη και υπερεθνικούς οργανισμούς.
Η
ενασχόληση με το Ποντιακό εντείνεται
στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν η
έλευση των Ποντίων από την ΕΣΣΔ,
δημιούργησε μία πίεση στον ελλαδικό
χώρο και στο Ποντιακό
κίνημα, με αποτέλεσμα να τεθεί το
αίτημα της αναγνώρισης της γενοκτονίας.
Τελικώς, μετά από μία προσπάθεια που κράτησε σχεδόν 10 χρόνια, στις 24 Φεβρουαρίου 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο», ημέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα η ελληνική πολιτεία εκτός από τη διάσωση της μνήμης της γενοκτονίας. Σε αντίθεση όμως με άλλες περιπτώσεις (Εβραϊκό ολοκαύτωμα, Αρμενική γενοκτονία, μαζικές δολοφονίες στην πρώην Γιουγκοσλαβία), όπου το ζήτημα το αναλαμβάνει η εξωτερική πολιτική του κράτους- θύματος, στην Ποντιακή γενοκτονία, η πολιτεία έλαμψε δια της απουσίας της. Έτσι την υπόθεση μέχρι σήμερα την έχουν αναλάβει μη κυβερνητικές οργανώσεις Ελλήνων ποντιακής καταγωγής και μη, αλλά και ξένοι δημοκράτες.
2.
Οι προοπτικές
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου είναι ένα ζήτημα το οποίο παρέμεινε στο περιθώριο για πολλά χρόνια. Είναι ένα πολιτικό ζήτημα και η διεθνής του προέκταση αναφέρεται στην υποχρέωση όλων των θεσμών της διεθνούς κοινότητας, τα κράτη και τους διεθνείς οργανισμούς, να αναγνωρίσουν το αδίκημα της γενοκτονίας που διαπράχθηκε εις βάρος των Ελλήνων του Πόντου και να αποκαταστήσουν με αυτόν τον τρόπο, την τεράστια ηθική βλάβη που υπέστησαν.
Η προοπτική οικοδόμησης μίας νέας Ευρώπης και ενός νέου ειρηνικού πλανήτη ο οποίος θα είναι περισσότερο δημοκρατικός και αληθινός, κρίνεται σήμερα στη δημιουργία ενός περισσότερου ελευθέρου, δίκαιου, ισότιμου, αρμονικού κόσμου. Αυτή η Ευρώπη αλλά και ο πλανήτης ολόκληρος που προσδοκούμε να οικοδομήσουμε δεν μπορούν να παρουσιάζονται αδιάφοροι, υποκριτικοί, ως προς τον ίδιο τον εαυτό τους και την ιστορία. Ένας οικουμενικός αγώνας αναζήτησης και ανάδειξης της αλήθειας θα βρει πολλούς λαούς σύμφωνους. Tα εγκλήματα για να μην επαναληφθούν πρέπει να αποκαλυφθούν οι υπεύθυνοι, και οι λόγοι που τους οδήγησαν σ' αυτές τις πράξεις, να αναζητηθεί η αλήθεια, και να παρουσιαστεί στην παγκόσμια κοινή γνώμη, που ξέρει να δικάζει και να καταδικάζει χωρίς ιδιοτέλειες. Σήμερα που άλλοι λαοί υφίστανται από ρατσιστικά κράτη νέες γενοκτονίες πρέπει να γίνει το πρώτο βήμα για την αναγνώριση του εγκλήματος της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
Από την άλλη το σύγχρονο τουρκικό κράτος οφείλει να αναλάβει την ευθύνη για τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, χωρίς να κάνει προπαγάνδα και να προφασίζεται για την απαλλαγή του από την κατηγορία καμία ασυνέχεια ως κράτος. Αυτό γιατί το κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ του οποίου αποτελεί δημιούργημα, όσο και οι Νεότουρκοι είναι ένοχα για το αδίκημα της γενοκτονίας.
Κάθε λαός έχει δικαίωμα να απαιτεί με επιμονή την επίσημη αναγνώριση από τις αρχές των εγκλημάτων και αδικιών που διαπράχτηκαν σε βάρος του. Όσο μεγαλύτερη είναι η αδικία, όσο περισσότερο χρόνο αποκρύφτηκαν τα γεγονότα, τόσο πιο έντονη είναι η επιθυμία για μια τέτοια αναγνώριση. Αναγνώριση η οποία είναι ένας ουσιαστικός τρόπος πάλης ενάντια στη μάστιγα της γενοκτονίας, αναγνώριση που αποτελεί μία επιβεβαίωση του δικαιώματος ενός λαού να γίνει σεβαστή η ύπαρξή του σύμφωνα με το δίκαιο και την ιστορία.
