«Ο Γρύπας Πολεμιστής της Πύλου»

2η ετήσια διάλεξη αφιερωμένη στη τέχνη και την αρχαιολογία του Ελληνικού κόσμου, στο Βασιλικό Μουσείο του Οντάριο (ROM)

Του Ιωάννη Σ. Σαραϊδάρη

Στις 3 Οκτωβρίου δόθηκε η δεύτερη ετήσια διάλεξη αφιερωμένη στη τέχνη και την αρχαιολογία του Ελληνικού κόσμου στο αρχαιολογικό Μουσείο του Οντάριο οργανωμένη από την Ελληνική Πολιτεία ,με την συμπαράσταση μελών της Ελληνικής παροικίας.
Σαν συνδετικός αντιπροσωπευτικός φορέας αυτών των δύο πρωταγωνιστών εμφανίσθηκε το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στο Τορόντο παίρνοντας το βάρος της οργάνωσης της παρουσίασης της εκδήλωσης.

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης ανέφερε ως κύριο ομιλητή τον καθηγητή κλασσικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Cincinnati των Η. Π. Α. Τζακ Ντέιβις. Λόγω όμως κάποιου έκτακτου κωλύματος του στο βήμα του ομιλητή βρέθηκε η αρχαιολόγος καθηγήτρια κ Σάρον Ρ. Στόκερ επίσης του Αμερικανικού Πανεπιστημίου του Cincinnati, συνεργάτης του Τζάκ Ντέιβις στις ανασκαφές της Πύλου αλλά και σύντροφός του στην ζωή.
Ο Τζακ Ντέιβις ξεκίνησε από τη δημοσιογραφία προτού στραφεί στις κλασικές αρχαιολογικές σπουδές.

Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι και ως φοιτητής συμμετείχε σε ανασκαφές στην Κνωσσό και την Κέα. Έμεινε πολλά χρόνια στην Ελλάδα, μαθητεύοντας στην Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή, πριν επιστρέψει στην Αμερική για να διδάξει....
Ο πρόλογος και η παρουσίαση των ομιλητών έγινε από τον Josh Basseches Director & CEO του ROM

Μετά από τον σύντομο χαιρετισμό του Γενικού Προξένου της Ελλάδας στο Τορόντο κ. Αλέξανδρου Ιωαννίδη ήταν πλέον η σειρά του κυρίου ομιλητή να αναπτύξει το θέμα του.
Η κυρία Στόουν επικέντρωσε την ομιλία της στο Νοτιοδυτικό άκρο της Πελλοπονήσου, στην Περιοχή της Πύλου, όπου το1939 πρώτος ο αρχαιολόγος και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Κωνσταντίνος Κουρουνιώτης επεσήμανε την ύπαρξη του Ανάκτορου και ολοκλήρωσε τις έρευνες ο αρχαιολόγος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Cincinnati των Η.Π.Α Carl Blegen. Επαναλήφθηκαν το 1952 και συνεχίζονται μέχρι και τις μέρες μας.

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ανακτόρου του Νέστορος, είναι μια από τις σημαντικότερες θέσεις της Μυκηναϊκής εποχής σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Πρόκειται για το καλύτερα σωζόμενο Μυκηναϊκό ανάκτορο. Είναι ένα συγκρότημα από διάφορα κτίρια με ένα σύνολο 105 ισογείων διαμερισμάτων ή άλλων χώρων. Αποτελείται από τέσσερα κύρια κτίρια (νοτιοδυτικό, κεντρικό, βορειοανατολικό, αποθήκη οίνου), καθώς και ορισμένα μικρότερα κτίσματα. Τα σημαντικότερα διαμερίσματά του είναι η μεγάλη ορθογώνια "αίθουσα του θρόνου" με την κυκλική εστία, το λουτρό με τον πήλινο λουτήρα και οι αποθήκες με τα πολυάριθμα αποθηκευτικά αγγεία.
Το ανάκτορο ήταν διώροφο και διακοσμείτο με πολύχρωμες τοιχογραφίες.
Η ακμή του καλύπτει την περίοδο από το 1300 π.Χ. έως το 1200 π.Χ. περίπου όπου και καταστράφηκε από μια μεγάλη πυρκαγιά στα τέλη του 13ου αιώνα π.Χ. ή στις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ..

Από τη μελέτη των κειμένων των 1100 και πλέον πινακίδων της Γραμμικής Β που βρέθηκαν στο συγκρότημα του Ανακτόρου επιβεβαιώθηκε η ορθότητα της αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής γραφής Β΄ από τον Michael Ventris και προέκυψαν άφθονα στοιχεία για την έντονη βιοτεχνική και εμπορική δραστηριότητα που είχε αναπτυχθεί με κέντρο το ανάκτορο.
Το καλοκαίρι του 2015 η αρχαιολογική σκαπάνη υπό την επίβλεψη των Τζάκ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ είχε μια αναπάντεχη επιτυχία. Συνάντησε έναν λακκοειδή τάφο ασύλητο τοποθετημένο μερικές μόνο εκατοντάδες μέτρα από το Παλάτι του Νέστωρα, με ευρήματα ανεκτίμητης αξίας. Αυτή δε η ανακάλυψη χαρακτηρίσθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ως «η πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της Ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία 65 χρόνια».

Τα ευρήματα συνηγορούσαν και με το παραπάνω σε αυτό: 4 χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια και κύπελλα, ένα χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη ελεφαντοστέινη λαβή, μια σπάνια χρυσή αλυσίδα, ασημένια κύπελλα -ορισμένα με χρυσά χείλη-, χάλκινα αγγεία και κύπελλα, ένας χάλκινος αμφορέας, χάλκινες πρόχοι και λεκανίδες, 50 και πλέον σφραγιδόλιθοι, περισσότερες από 1.000 ψήφους από πολύτιμους λίθους και άλλα εντυπωσιακά.
Καθώς πολλά από τα ευρήματα ήταν έργα μινωικής τεχνοτροπίας και εφόσον η χρονολόγηση κατασκευής του τάφου τοποθετείται γύρω στο 1450 (250 έτη πριν από την καταστροφή του κτίσματος του Ανακτόρου) Είναι εμφανής η επήρεια του Μινωικού πολιτισμού στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Ποια, όμως, είναι αυτά τα μινωικά θέματα που απεικονίζονται στα ευρήματα και δη στα χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια; «Είναι πολλά» εξηγεί η κ. Στόκερ. «Έχουν να κάνουν με τελετές που σχετίζονται με μία θεά και με την εμφάνισή της, ενώ συχνές είναι και οι σκηνές με τα ταυροκαθάψια» συμπληρώνει. Η εύρεση τεσσάρων χρυσών σφραγιστικών δαχτυλιδιών με εικονογραφία τέτοιου τύπου είναι κάτι ιδιαίτερα σπάνιο και ασυνήθιστο. Ή μήπως μοναδικό; «Ειδικά το μεγαλύτερο χρυσό δαχτυλίδι έχει χαραχτεί με τέτοια λεπτομέρεια που δεν υπάρχει πουθενά παράλληλό του μεταξύ των χρυσών σφραγιστικών δαχτυλιδιών που γνωρίζουμε ως σήμερα. Οι σκηνές των γυναικών σε αυτό το δαχτυλίδι επαναλαμβάνονται και σε άλλες γνωστές σφραγίδες της Κρήτης, όμως το δαχτυλίδι της Πύλου συνενώνει μικρότερες γνωστές παραστάσεις σε μια μεγαλύτερη και πιο σύνθετη τελετουργική σκηνή» σημειώνει.

Στον τάφο υπήρχαν κι άλλα απρόσμενα ευρήματα, όπως χτένες και ένας καθρέπτης. Ποια η σημασία τους σε έναν τάφο άνδρα; «Χτένες και καθρέπτες έχουν μια γενικότερη σχέση με τις ταφές πολεμιστών», εξηγεί η κ. Στόκερ, που συμπληρώνει ότι ίσως αντανακλούν ένα έθιμο στολίσματος πριν από τη μάχη. Και το νόημα που υπάρχει πίσω από την απεικόνιση γρύπα σε δυο από τα ευρήματα (κομμάτια ελεφαντοστού, με το ένα να απεικονίζει γρύπα με μεγάλα φτερά και το άλλο λέοντα που επιτίθεται σε γρύπα), τα οποία έδωσαν και την ονομασία στον πολεμιστή; «Ο γρύπας αντανακλά ένα πολύ γνωστό σύστημα εξουσίας, που πλαισιώνει τον θρόνο της Πύλου, όπως και του Μίνωα της Κνωσού» επισημαίνει.
Όσο για τη σημασία των ευρημάτων, πέρα από την τέχνη και τον πλούτο τους, η αρχαιολόγος τονίζει ότι «σε όρους χρονολόγησης, η ανακάλυψη τόσων διαφορετικών τύπων αντικειμένων μέσα σε έναν τάφο με μία μοναδική ταφή είναι ύψιστης σημασίας», αναφερόμενη προφανώς στην εξαιρετική ευκαιρία που δίνει μια τέτοια αδιατάρακτη ταφή τόσο για τη μελέτη των ταφικών εθίμων στην Πρώιμη Μυκηναϊκή εποχή όσο και για τη σχέση του φύλου με τα κτερίσματα και την ταφική γνώση, που δεν θα μπορούσε να αποκτηθεί μέσα από τη μελέτη περισσότερων τυπικών ομαδικών τάφων.
Την διάλεξη τίμησαν με την παρουσία τους μεταξύ άλλων η κοσμήτωρ της G. Raymond Chang School of Continuing Education στο Πανεπιστήμιο Ryerson Μαρί Μπουτρογιάννη, ο Αντώνης Αρτεμάκης πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητος Τορόντο, ο Στηβ Μιρκόπουλος των Cinespace Film Studios o Γιάννης Δάγωνας με την σύζυγό του, ο επιχειρηματίας Πήτερ Ηλιόπουλος.


The strong voice of a great community
Οκτώβριος 2017	Πίσω στο ευρετήριο
«Ο Γρύπας Πολεμιστής της Πύλου» 2η ετήσια διάλεξη αφιερωμένη στη τέχνη και την αρχαιολογία του Ελληνικού κόσμου, στο Βασιλικό Μουσείο του Οντάριο (ROM) Του Ιωάννη Σ. Σαραϊδάρη Στις 3 Οκτωβρίου δόθηκε η δεύτερη ετήσια διάλεξη αφιερωμένη στη τέχνη και την αρχαιολογία του Ελληνικού κόσμου στο αρχαιολογικό Μουσείο του Οντάριο οργανωμένη από την Ελληνική Πολιτεία ,με την συμπαράσταση μελών της Ελληνικής παροικίας. Σαν συνδετικός αντιπροσωπευτικός φορέας αυτών των δύο πρωταγωνιστών εμφανίσθηκε το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στο Τορόντο παίρνοντας το βάρος της οργάνωσης της παρουσίασης της εκδήλωσης. Το πρόγραμμα της εκδήλωσης ανέφερε ως κύριο ομιλητή τον καθηγητή κλασσικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Cincinnati των Η. Π. Α. Τζακ Ντέιβις. Λόγω όμως κάποιου έκτακτου κωλύματος του στο βήμα του ομιλητή βρέθηκε η αρχαιολόγος καθηγήτρια κ Σάρον Ρ. Στόκερ επίσης του Αμερικανικού Πανεπιστημίου του Cincinnati, συνεργάτης του Τζάκ Ντέιβις στις ανασκαφές της Πύλου αλλά και σύντροφός του στην ζωή. Ο Τζακ Ντέιβις ξεκίνησε από τη δημοσιογραφία προτού στραφεί στις κλασικές αρχαιολογικές σπουδές. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι και ως φοιτητής συμμετείχε σε ανασκαφές στην Κνωσσό και την Κέα. Έμεινε πολλά χρόνια στην Ελλάδα, μαθητεύοντας στην Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή, πριν επιστρέψει στην Αμερική για να διδάξει.... Ο πρόλογος και η παρουσίαση των ομιλητών έγινε από τον Josh Basseches Director & CEO του ROM Μετά από τον σύντομο χαιρετισμό του Γενικού Προξένου της Ελλάδας στο Τορόντο κ. Αλέξανδρου Ιωαννίδη ήταν πλέον η σειρά του κυρίου ομιλητή να αναπτύξει το θέμα του. Η κυρία Στόουν επικέντρωσε την ομιλία της στο Νοτιοδυτικό άκρο της Πελλοπονήσου, στην Περιοχή της Πύλου, όπου το1939 πρώτος ο αρχαιολόγος και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Κωνσταντίνος Κουρουνιώτης επεσήμανε την ύπαρξη του Ανάκτορου και ολοκλήρωσε τις έρευνες ο αρχαιολόγος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Cincinnati των Η.Π.Α Carl Blegen. Επαναλήφθηκαν το 1952 και συνεχίζονται μέχρι και τις μέρες μας. Ο αρχαιολογικός χώρος του Ανακτόρου του Νέστορος, είναι μια από τις σημαντικότερες θέσεις της Μυκηναϊκής εποχής σε ολόκληρη την Ελλάδα. Πρόκειται για το καλύτερα σωζόμενο Μυκηναϊκό ανάκτορο. Είναι ένα συγκρότημα από διάφορα κτίρια με ένα σύνολο 105 ισογείων διαμερισμάτων ή άλλων χώρων. Αποτελείται από τέσσερα κύρια κτίρια (νοτιοδυτικό, κεντρικό, βορειοανατολικό, αποθήκη οίνου), καθώς και ορισμένα μικρότερα κτίσματα. Τα σημαντικότερα διαμερίσματά του είναι η μεγάλη ορθογώνια "αίθουσα του θρόνου" με την κυκλική εστία, το λουτρό με τον πήλινο λουτήρα και οι αποθήκες με τα πολυάριθμα αποθηκευτικά αγγεία. Το ανάκτορο ήταν διώροφο και διακοσμείτο με πολύχρωμες τοιχογραφίες. Η ακμή του καλύπτει την περίοδο από το 1300 π.Χ. έως το 1200 π.Χ. περίπου όπου και καταστράφηκε από μια μεγάλη πυρκαγιά στα τέλη του 13ου αιώνα π.Χ. ή στις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ.. Από τη μελέτη των κειμένων των 1100 και πλέον πινακίδων της Γραμμικής Β που βρέθηκαν στο συγκρότημα του Ανακτόρου επιβεβαιώθηκε η ορθότητα της αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής γραφής Β΄ από τον Michael Ventris και προέκυψαν άφθονα στοιχεία για την έντονη βιοτεχνική και εμπορική δραστηριότητα που είχε αναπτυχθεί με κέντρο το ανάκτορο. Το καλοκαίρι του 2015 η αρχαιολογική σκαπάνη υπό την επίβλεψη των Τζάκ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ είχε μια αναπάντεχη επιτυχία. Συνάντησε έναν λακκοειδή τάφο ασύλητο τοποθετημένο μερικές μόνο εκατοντάδες μέτρα από το Παλάτι του Νέστωρα, με ευρήματα ανεκτίμητης αξίας. Αυτή δε η ανακάλυψη χαρακτηρίσθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ως «η πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της Ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία 65 χρόνια». Τα ευρήματα συνηγορούσαν και με το παραπάνω σε αυτό: 4 χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια και κύπελλα, ένα χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη ελεφαντοστέινη λαβή, μια σπάνια χρυσή αλυσίδα, ασημένια κύπελλα -ορισμένα με χρυσά χείλη-, χάλκινα αγγεία και κύπελλα, ένας χάλκινος αμφορέας, χάλκινες πρόχοι και λεκανίδες, 50 και πλέον σφραγιδόλιθοι, περισσότερες από 1.000 ψήφους από πολύτιμους λίθους και άλλα εντυπωσιακά. Καθώς πολλά από τα ευρήματα ήταν έργα μινωικής τεχνοτροπίας και εφόσον η χρονολόγηση κατασκευής του τάφου τοποθετείται γύρω στο 1450 (250 έτη πριν από την καταστροφή του κτίσματος του Ανακτόρου) Είναι εμφανής η επήρεια του Μινωικού πολιτισμού στην ηπειρωτική Ελλάδα. Ποια, όμως, είναι αυτά τα μινωικά θέματα που απεικονίζονται στα ευρήματα και δη στα χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια; «Είναι πολλά» εξηγεί η κ. Στόκερ. «Έχουν να κάνουν με τελετές που σχετίζονται με μία θεά και με την εμφάνισή της, ενώ συχνές είναι και οι σκηνές με τα ταυροκαθάψια» συμπληρώνει. Η εύρεση τεσσάρων χρυσών σφραγιστικών δαχτυλιδιών με εικονογραφία τέτοιου τύπου είναι κάτι ιδιαίτερα σπάνιο και ασυνήθιστο. Ή μήπως μοναδικό; «Ειδικά το μεγαλύτερο χρυσό δαχτυλίδι έχει χαραχτεί με τέτοια λεπτομέρεια που δεν υπάρχει πουθενά παράλληλό του μεταξύ των χρυσών σφραγιστικών δαχτυλιδιών που γνωρίζουμε ως σήμερα. Οι σκηνές των γυναικών σε αυτό το δαχτυλίδι επαναλαμβάνονται και σε άλλες γνωστές σφραγίδες της Κρήτης, όμως το δαχτυλίδι της Πύλου συνενώνει μικρότερες γνωστές παραστάσεις σε μια μεγαλύτερη και πιο σύνθετη τελετουργική σκηνή» σημειώνει. Στον τάφο υπήρχαν κι άλλα απρόσμενα ευρήματα, όπως χτένες και ένας καθρέπτης. Ποια η σημασία τους σε έναν τάφο άνδρα; «Χτένες και καθρέπτες έχουν μια γενικότερη σχέση με τις ταφές πολεμιστών», εξηγεί η κ. Στόκερ, που συμπληρώνει ότι ίσως αντανακλούν ένα έθιμο στολίσματος πριν από τη μάχη. Και το νόημα που υπάρχει πίσω από την απεικόνιση γρύπα σε δυο από τα ευρήματα (κομμάτια ελεφαντοστού, με το ένα να απεικονίζει γρύπα με μεγάλα φτερά και το άλλο λέοντα που επιτίθεται σε γρύπα), τα οποία έδωσαν και την ονομασία στον πολεμιστή; «Ο γρύπας αντανακλά ένα πολύ γνωστό σύστημα εξουσίας, που πλαισιώνει τον θρόνο της Πύλου, όπως και του Μίνωα της Κνωσού» επισημαίνει. Όσο για τη σημασία των ευρημάτων, πέρα από την τέχνη και τον πλούτο τους, η αρχαιολόγος τονίζει ότι «σε όρους χρονολόγησης, η ανακάλυψη τόσων διαφορετικών τύπων αντικειμένων μέσα σε έναν τάφο με μία μοναδική ταφή είναι ύψιστης σημασίας», αναφερόμενη προφανώς στην εξαιρετική ευκαιρία που δίνει μια τέτοια αδιατάρακτη ταφή τόσο για τη μελέτη των ταφικών εθίμων στην Πρώιμη Μυκηναϊκή εποχή όσο και για τη σχέση του φύλου με τα κτερίσματα και την ταφική γνώση, που δεν θα μπορούσε να αποκτηθεί μέσα από τη μελέτη περισσότερων τυπικών ομαδικών τάφων. Την διάλεξη τίμησαν με την παρουσία τους μεταξύ άλλων η κοσμήτωρ της G. Raymond Chang School of Continuing Education στο Πανεπιστήμιο Ryerson Μαρί Μπουτρογιάννη, ο Αντώνης Αρτεμάκης πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητος Τορόντο, ο Στηβ Μιρκόπουλος των Cinespace Film Studios o Γιάννης Δάγωνας με την σύζυγό του, ο επιχειρηματίας Πήτερ Ηλιόπουλος.