Το Game of Thrones της Σαουδικής Αραβίας

Του Κώστα Ράπτη

Πρόκειται για την ηγέτιδα δύναμη του ΟΠΕΚ, τον εγγυητή της κυριαρχίας του δολαρίου ως διεθνούς αποθεματικού, τον μεγαλύτερο αγοραστή εξοπλισμών παγκοσμίως και τον "εξαγωγέα" της πιο συντηρητικής εκδοχής του Ισλάμ. Όμως, τη στιγμή αυτή η Σαουδική Αραβία βιώνει πραγματική "αλλαγή καθεστώτος" - αν όντως ευοδωθούν οι υπέρμετρες φιλοδοξίες του 32χρονου διαδόχου του θρόνου πρίγκιπα Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν (φωτογραφία). Διότι, παραμονεύει πάντοτε και το κακό σενάριο της καταβύθισης του βασιλείου στο χάος.

Η σύλληψη από το Σάββατο και εξής, με τις κατηγορίες της διαφθοράς, εκατοντάδων προσώπων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται 11 πρίγκιπες, τέσσερις υπουργοί, καθώς και οι ιδιοκτήτες των τριών ιδιωτικών καναλιών της Σαουδικής Αραβίας αποτελεί τομή με τις σταθερές που επικρατούσαν στη Σαουδική Αραβία από το 1979, αν όχι από το 1953.

Το τέλος ενός μοντέλου

Στα εξήντα τέσσερα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από τον θάνατο του ιδρυτή του βασιλείου, Αμπντουλαζίζ Ίμπν Σαούντ, ο θρόνος μεταβιβάζεται μεταξύ των 36 γιων του, από αδελφό σε αδελφό, ενώ για τη διαχείριση της εξουσίας επικρατούσε η λογική της συναίνεσης των διαφορετικών κλάδων της βασιλικής οικογένειας, που συνήθως ομαδοποιούνταν σε ανταγωνιστικές φράξιες, ανάλογα με το ποιοι προέρχονταν από την ίδια μητέρα. Η προοπτική, πάντως, του περάσματος στη γενιά των περίπου εκατό εγγονών του Αμπντουλαζίζ Ίμπν Σαούντ, δημιουργούσε ασάφεια και ανασφάλεια.

Ο υπέργηρος βασιλιάς Σαλμάν διαδέχθηκε τον Ιανουάριο 2015 τον επίσης υπέργηρο αδελφό του Αμπντουλάχ, ενώ την προηγούμενη διετία είχαν φύγει από τη ζωή δύο κατά σειρά πρίγκιπες διάδοχοι που διένυαν την ένατη δεκατία της ζωής τους. Μία από τις πρώτες του κινήσεις, τον Μάιο του ιδίου έτους, ήταν να αντικαταστήσει από τη θέση του διαδόχου τον αδελφό του Μουκρίν με τον ανιψιό του Μοχάμαντ μπιν Νάγιεφ, υπουργό Εσωτερικών και τακτικό συνομιλητή των δυτικών υπηρεσιών ασφαλείας, στο πλαίσιο του αγώνα κατά της τρομοκρατίας.

Παράλληλα, όμως, ο βασιλιάς προήγαγε σε αναπληρωτή διάδοχο τον υστερότοκο γιο του Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν, ο οποίος επιπλέον ηγείται του υπουργείου Άμυνας και της επιτροπής για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας, που φιλοδοξεί να πραγματοποιήσει τη μεγαλύτερη δημόσια εγγραφή στα παγκόσμια χρονικά, εισάγοντας στο χρηματιστήριο την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Αramco.

Πορεία προς την κορυφή

Το γεγονός ότι ο νεαρός πρίγκιπας αναδείχθηκε γρήγορα σε πραγματικό κυβερνήτη της χώρας, ήρθε να αποτυπωθεί και θεσμικά με δύο κινήσεις: η πρώτη ήταν η παραίτηση (και, κατά τις φήμες, ο κατ' οίκον περιορισμός) του Μοχάμαντ μπιν Νάγιεφ τον περασμένο Ιούνιο. Η δεύτερη και πιο θεαματική ήταν οι εκκαθαρίσεις του Σαββατοκύριακου, επιφανέστερα θύματα των οποίων είναι οι πρίγκιπες Μίτεμπ μπιν Αμπντουλάχ (γιος του προηγούμενου βασιλιά και επικεφαλής της Εθνοφυλακής, τρίτου ένοπλου πυλώνα του καθεστώτος μετά τα υπουργεία Άμυνας και Εσωτερικών) και Αλουαλίντ μπιν Ταλάλ, διεθνώς γνωστού μετόχου της Citi, του Twitter, της Apple κ.ο.κ.

Πρέπει να σημειωθεί ότι με τις εκκαθαρίσεις δεν συγκεντρώνεται απλώς η εξουσία στον κλάδο του βασιλιά και του διαδόχου (με διαφαινόμενη κατάργηση του μοντέλου της συναίνεσης όλων των πριγκίπων), αλλά και ετοιμάζεται να πραγματοποιηθεί μια κολοσσιαία μεταφορά πλούτου (που θα μπορούσε να φτάσει το 7% του ΑΕΠ), καθώς η περιουσία των συλληφθέντων θα κατασχεθεί, σε περίπτωση καταδίκης τους, ως προϊόν διαφθοράς.

Περιφερειακή ένταση

Όλα αυτά αποτυπώνουν το ανοικονόμητο και χωρίς αναστολές στυλ δράσης του διαδόχου, ο οποίος ως υπουργός Άμυνας εξαπέλυσε τον φονικό πόλεμο στην Υεμένη ενώ εμπνεύστηκε τον αποκλεισμό του Κατάρ από τους γείτονές του. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλη του την πορεία ο Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν συνδέει την εμπέδωση της εξουσίας του στο εσωτερικό με την προβολή της στο εξωτερικό - με στόχο την αναγνώριση από τα κράτη της περιοχής του ηγεμονικού ρόλου του Ριάντ και την ανάσχεση της επιρροής του Ιράν που αναγορεύεται σε κύριο ανταγωνιστή.

Έτσι και στη φάση αυτή, οι σαουδαραβικές εκκαθαρίσεις συνέπεσαν με δύο άλλα αξιοπερίεργα γεγονότα: την υποβολή (με μήνυμα από σαουδαραβικού εδάφους και προς σαουδαραβικό κανάλι, ύστερα από συνάντηση με τον πρίγκιπα διάδοχο) της παραίτησης του Σαάντ Χαρίρι από τη θέση του πρωθυπουργού του Λιβάνου, καθώς και την εκτόξευση από το έδαφος της Υεμένης πυραύλου εναντίον του αεροδρομίου του Ριάντ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Χαρίρι (που φέρεται να εξαναγκάστηκε στην παραίτηση) συνόδευσε το μήνυμά του με μύδρους κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας και κατά της συμμάχου της, σιιτικής λιβανικής οργάνωσης Χεζμπολάχ, η οποία συμμετέχει με δύο υπουργούς στην κυβέρνησή του. Ο Σαουδάραβας υπουργός για θέματα Περσικού Κόλπου, Ταμέρ αλ-Σαμπχάν, ο οποίος είχε προαναγγείλει από την προηγούμενη εβδομάδα "εντυπωσιακές εξελίξεις", ούτε λίγο ούτε πολύ υποστήριξε ότι ο Λίβανος κήρυξε τον πόλεμο στη Σαουδική Αραβία, εφόσον δεν αφοπλίζει τη Χεζμπολάχ.

Επιπλέον, ο Σαουδάραβας διάδοχος κατηγόρησε το Ιράν ότι με το να χορηγεί στους αντάρτες Χούθι της Υεμένης πυραύλους σαν αυτόν που εβλήθη το Σάββατο, πραγματοποιεί ευθεία στρατιωτική επίθεση εναντίον του βασιλείου.

Ευνοϊκή αντιμετώπιση

Παρά την κατακόρυφη κλιμάκωση της περιφερειακής έντασης, ο πρίγκηπας Μοχάμαντ χαίρει σε γενικές γραμμές ευνοϊκής αντιμετώπισης όχι μόνο από μέρους του Ισραήλ ή της Ουάσιγκτον του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και από το Πεκίνο, τη Μόσχα ή τον δυτικοευρωπαϊκό Τύπο. Και αυτό, πιθανότατα, διότι αξιολογούνται θετικά οι μεταρρυθμιστικές φιλοδοξίες του.

Διόλου τυχαία, η "επέλαση” του Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν έρχεται στον απόηχο μιας διπλής ήττας: η πρώτη αφορά τις επιλογές του Ριάντ στη Συρία και εν γένει στην περιοχή. Η δεύτερη αφορά τον ενεργειακό ανταγωνισμό με ΗΠΑ και Ρωσία, με μοχλό τη μείωση των τιμών του πετρελαίου.

Η Σαουδική Αραβία έχει βρεθεί στην πρωτοφανή θέση να εφαρμόζει μέτρα λιτότητας και να εξανεμίζει τα συναλλαγματικά της αποθέματα. Ο πρίγκιπας διάδοχος αποβλέπει σε μιαν απεξάρτηση της οικονομίας από τους υδρογονάνθρακες, που προϋποθέτει την διαμόρφωση καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού και άρα τον απεγκλωβισμό από την επιρροή του ισλαμικού κλήρου – η οποία έχει γίνει αποπνικτική μετά το 1979, οπότε φανατικοί που αμφισβητούσαν τη βασιλική οικογένεια κατέλαβαν το Τέμενος της Μέκκας.

Ήδη οι αρμοδιότητες της θρησκευτικής οικονομίας περικόπηκαν, οι γυναίκες απέκτησαν άδεια οδήγησης και ο Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν δήλωσε σε επενδυτικό συνέδριο ότι προσβλέπει σε ένα Ισλάμ ανοικτό στον κόσμο, ξένο προς τον εξτρεμισμό. Το πόσο αυτά συμβαδίζουν με τον δικό του απολυταρχισμό και αντισιιτικό σεκταρισμό, είναι μιαν άλλη συζήτηση...