Πίσω στο ευρετήριο

Ακύρωση γονικής παροχής για συμπλήρωση νόμιμης μοίρας

Του Χρήστου Ηλιόπουλου*

           8-11-2010

Συμβαίνει συχνά οι κληρονόμοι να ερίζουν για το ποσοστό και την αξία του μεριδίου που ο καθένας τους λαμβάνει από την κληρονομία. Οι διαμάχες και οι αμφισβητήσεις επιτείνονται όταν υπάρχει διαθήκη, στην οποία δεν αναφέρεται (δηλαδή παραλείπεται) ένα τέκνο ή ο επιζών σύζυγος του θανόντος.

Το γεγονός ότι ένας εκ των αναγκαίων κληρονόμων, (συνήθως τέκνα και σύζυγος, μπορεί όμως και οι γονείς του διαθέτη), δεν αναφέρεται στην κληρονομία, δεν σημαίνει ότι δεν κληρονομεί τίποτα. Κατά τον ελληνικό νόμο, που εφαρμόζεται εάν ο θανών ή η θανούσα είχε την ελληνική (ή και την ελληνική ιθαγένεια), τα τέκνα, ο επιζών σύζυγος και οι γονείς του κληρονομουμένου λαμβάνουν πάντοτε μερίδιο από την κληρονομία, ακόμα κι αν δεν αναφέρονται στην διαθήκη.

Το μερίδιο που λαμβάνουν είναι το μισό του μεριδίου που θα ελάμβαναν, εάν δεν είχαν παραλειφθεί στην διαθήκη. Επί παραδείγματι, έαν ο θανών είχε δύο παιδιά και την σύζυγό του, το ένα εκ των τέκνων του, που έχει παραλειφθεί στην διαθήκη, δικαιούται να διεκδικήσει ποσοστό νομίμου μοίρας ίσο προς 3/16 της κληρονομίας, αφού εάν δεν είχε αποκλεισθεί από την διαθήκη θα ελάμβανε τα 3/8 της κληρονομίας.

Όταν η περιουσία του θανόντος δεν επαρκεί για να καλύψει τη νόμιμη μοίρα ενός δικαιούχου, ο τελευταίος έχει δικαίωμα να ασκήσει αγωγή για να ακυρώσει δωρεά που ο διαθέτης εν ζωή είχε κάνει προς άλλον κληρονόμο.

Η αγωγή αυτή, που συχνά κατατείνει στην ακύρωση μίας γονικής παροχής, ονομάζεται μέμψη άστοργης δωρεάς και σκοπό έχει να ακυρώσει μία γονική παροχή που ο θανών είχε κάνει όταν ζούσε, προς ένα τέκνο του, εφόσον μπορεί να αποδειχθεί ότι η γονική εκείνη παροχή αποτελούσε δωρεά.

Κατά τον Άρειο Πάγο στην υπ’ αριθ. 491/2009 απόφασή του, η αγωγή που ο δικαιούχος της νομίμου μοίρας ασκεί για να ακυρώσει μία γονική παροχή του γονέα του προς αδελφό ή αδελφή του, πρέπει να υποστηρίζει και να αποδεικνύει ότι η προς ακύρωση γονική παροχή υπερέβαινε το μέτρο κατά τις περιστάσεις και αποτελούσε στην ουσία δωρεά, που πρέπει να ακυρωθεί.

« ... η παροχή περιουσίας στο τέκνο από οποιονδήποτε γονέα του, είτε για τη δημιουργία ή τη διατήρηση οικονομικής ή οικογενειακής αυτοτέλειας, είτε για την έναρξη ή την εξακολούθηση επαγγέλματος, αποτελεί δωρεά μόνο ως προς το ποσόν που υπερβαίνει το μέτρο, το οποίο επιβάλλουν οι περιστάσεις».

Ο Άρειος Πάγος συνεχίζει στην αυτή απόφασή του ότι: «Το γεγονός ότι η παροχή του γονέα προς το τέκνο, κατά τη ρητή διάταξη του άρθρου 1509 εδάφ. α' ΑΚ, δεν αποτελεί δωρεά όταν είναι μέσα στα όρια που επιβάλλουν οι περιστάσεις, έχει ως συνέπεια, ότι η τελευταία δεν προσβάλλεται ως άστοργη έστω και αν θίγει τη νόμιμη μοίρα, αφού, κατά τη διάταξη του άρθρου 1835 ΑΚ, σε μέμψη υπόκεινται μόνο οι δωρεές».

Ο Άρειος Πάγος καταλήγει ότι: «Με τα δεδομένα αυτά, όταν με αγωγή μέμψης προσβάλλεται γονική παροχή που έγινε προς μεριδούχο είτε για τη δημιουργία οικονομικής και οικογενειακής αυτοτέλειάς του είτε για την έναρξη ή την εξακολούθηση επαγγέλματος, κατά την έννοια του άρθρου 1509 ΑΚ, πρέπει, για να είναι ορισμένη η αγωγή αυτή, να εκτίθενται σαφώς τα στοιχεία από τα οποία προκύπτει, ότι η γονική παροχή είναι δωρεά στο σύνολό της ή μερικώς, δηλαδή ότι υπερβαίνει το μέτρο, το οποίο επιβάλλουν οι περιστάσεις, το οποίο κρίνεται σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση με βάση την περιουσιακή κατάσταση των γονέων, τον αριθμό των τέκνων, τις ανάγκες των τέκνων, την οικονομική κατάσταση των άλλων τέκνων κλπ. (ΑΠ 518/2006)». 

                                                          *Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι

Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,

Master of Laws.

bm-bioxoi@otenet.gr

ktimatologiolaw@yahoo.gr