Πίσω στο ευρετήριο

Ένας θρύλος των 78 στροφών

Στέλλα Γκρέκα                                    

Συνέντευξη στον Κώστα Πάππα  

Από την Αμερική έρχονται οι ρομαντικές αναμνήσεις

μιας μεγάλης ντίβας του ελαφρού τραγουδιού της

μεταπολεμικής Αθήνας.

Η Στέλλα Γκρέκα, που μεσουράνησε στην ελληνική δισκογραφία μετά τον Πόλεμο, μετανάστευσε

στη Νέα Υόρκη το 1947, αφήνοντας πίσω της

μια πολύ σύντομη αλλά συνταρακτική καριέρα.

Αθήνα του 1945, η μεταπολεμική Αθήνα του τότε. Η Αθήνα του Εμφυλίου. Από το ρομαντισμό του Μεσοπολέμου στη μεταπολεμική δίνη της ανασυγκρότησης, από τα μουσικά θέατρα και τις σκηνές της αθηναϊκής επιθεώρησης στις πρώτες ταινίες του Ελληνικού κινηματογράφου, από τους δίσκους των 78 στροφών στα στούντιο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και από τη «Μάντρα» του Αττίκ στα κοσμοπολίτικα κέντρα πολυτελείας, όπου τις ρομαντικές αθηναϊκές καντάδες, τα ταγκό και τα βάλς διαδέχονται το φοξ, η ρούμπα και η σάμπα. Μια Αθήνα αλλιώτικη από τη σημερινή μεγαλούπολη, τη μεταμόρφωση της οποίας ζήσαμε όλοι που σήμερα έχουμε περάσει τα 60 και που έτυχε να είμαστε Αθηναίοι εκ γενετής ή όσοι έτυχε να μετοικίσουν στην Αθήνα και να ζήσουν εκεί. Εκεί εμφανίζεται και το λεγόμενο ελαφρό τραγουδι των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών. Μια φινέτσα κοσμοπολίτικη, μέσα σε μια Αθήνα που ζούσε το αστικό της όνειρο ύστερα από τη δίνη του πολέμου.

Τότε παρελαύνουν οι αντιπροσωπευτικότερες φωνές του ελαφρού τραγουδιού της περιόδου, όπως η Σοφία Βέμπο, η Στέλλα Γκρέκα, η Δανάη, η Κάκια Μένδρη, η Κούλα Νικολαΐδου, οι αδελφές Καλουτά (τα Καλουτάκια) και άλλες βεντέτες. Στο πλευρό τους οι αντιπροσωπευτικότεροι συνθέτες του χώρου, όπως ο Αττίκ, ο Χαιρόπουλος, ο Σουγιούλ, ο Γιαννίδης, ο Ριτσιάρδης και άλλοι μεγάλοι του είδους και μαζί τους οι στιχουργοί, όπως ο Κοφινιώτης, ο Σακελλάριος, Γιαννακόπουλος, ο Τραιφόρος και άλλοι.

Η τελευταία μεγάλη ντίβα της ρομαντικής εκείνης εποχής, η Στέλλα Γκρέκα, μια αγέραστη καλλονή, που τα τραγούδια της αγαπήθηκαν και τραγουδήθηκαν από εκατομμύρια στόματα, σήμερα ζει στην Αθήνα, μετά από μακρόχρονη διακοπή στην Αμερική.

Τσάρλεστον με το Χορν

Βέρα Αθηναία, Πλακιώτισσα, η Στέλλα Γκρέκα, κατά κόσμον Στέλλα Λαγκαδά, έκανε την εμφάνισή της νεαρή στη μουσική αθηναϊκή επικαιρότητα. Το όνομά της πρωτακούσθηκε μέσα απο την εφημερίδα «Βραδυνή» από το δημοσιογράφο Βαγιάνο, όταν σε ηλικία 8 χρόνων χόρεψε το χορό της εποχής, το τσάρλεστον μαζί με το γειτονόπουλό της Δημήτρη Χόρν, το μετέπειτα ιερό τέρας του Εθνικού μας θεάτρου, στο σπίτι ενός εφοπλιστή στο Παλιό Φάληρο.

Τα χρόνια κύλισαν και το 1942, μέσα στη δίνη του πολέμου, η πανέμορφη Στέλλα παντρεύτηκε τον γνωστό σκηνοθέτη, ποιητή και στιχουργό Ορέστη Λάσκο, αδελφό του αξέχαστου ηρωικού κυβερνήτη του θρυλικού υποβρυχίου «Κατσώνης» αντιπλοιάρχου Βασίλη Λάσκου. Ο Λάσκος ήταν εκείνος που εμπνεύστηκε το όνομα με το οποίο η Στέλλα έγινε γνωστή.

Το πρώτο καλλιτεχνικό κάλεσμα ήρθε από το μεγάλο Σκηνοθέτη Γιώργο Τζαβέλλα να πρωταγωνιστήσει στο φίλμ «Τα Χειροκροτήματα» το 1943 πλάι στον παιδικό της φίλο Τάκη Χορν και στο μεγάλο Αττίκ. Ο Λάσκος την εμπόδισε τότε, όπως μου εξομολογήθηκε η ίδια και το ρόλο της στο τραγούδι έπαιξε η Zinet Lakaz (Ελληνίδα με καλιτεχνικό ψευδώνυμο). Ο Λάσκος την προόριζε για το έργο «Ραγισμένες καρδιές» που σκηνοθετούσε ο ίδιος την ίδια εποχή και προβλήθηκε το 1945, όπου έγινε και η πρώτη της επίσημη εμφάνιση.

Η ίδια μου αποκαλύπτει ότι πολύ μετάνιωσε που δεν δέχτηκε το κάλεσμα γιατί «θα με ανεκάλυπτε ο Αττίκ και θα ερμήνευα το τραγούδι -Χωρίς εσένα το μυαλό μου αργείπου τόσο αγάπησα και που έκανα το δεύτερο λάθος να μην το συμπεριλάβω στο δίσκο -Τραγούδια του Αττίκ- που ηχογράφισα το 1975...».

Το 1947 θα πρωταγωνιστήσει στη «Μαρίνα» σε σενάριο-σκηνοθεσία του Αλ. Σακελλάριου, παραγωγή της Φίνος Φίλμ που έγινε μεγάλη επιτυχία κόβοντας την εποχή εκείνη 101.000 εισιτήρια, έχοντας πλάι της το Δημήτρη Μυράτ και το Λάμπρο Κωσταντάρα. Εκεί η Στέλλα τραγούδησε «Το Τραγούδι της Μαρίνας» («Την τρεχαντήρα μου πουλώ») του Γιαννίδη, και εκεί δόθηκε και το πρώτο φιλί σε ελληνική ταινία, μεταξύ Γκρέκα και Μυράτ.

Ο ρόλος του Φίνου και του Σουγιούλ

Μια άλλη λεπτομέρεια που εξομολογείται η Στέλλα είναι το πως ξεκίνησε σαν ηθοποιός και κατέληξε να γράψει ιστορία στο ελαφρό ελληνικό τραγούδι, αποκαλύπτοντας τους δύο εκείνους ανθρώπους που πρωτοστάτησαν. Ο ένας ήταν ο Φιλοποίμην Φίνος (δημιουργός της Φίνος Φιλμ) και ο άλλος, ο μεγάλος συνθέτης Μιχάλης Σουγιούλ. Ο Λάσκος «ποτέ δεν με είχε δει σαν τραγουδίστρια και όταν γυρίζονταν η «Μαρίνα» ψάχναμε να βρούμε κάποια να με ντουμπλάρει στο τραγούδι, που η φωνή της να ταιριάζει με τη δική μου όταν μίλαγα. Σε κάποια φάση ο Φίνος, που ήταν και κουμπάρος μου (μας είχε παντρέψει με το Λάσκο) μου λέει «Κουμπαρούλα μου, πάρε το μικρόφωνο να δούμε αν βγαίνει η φωνή σου, βαρέθηκα να ψάχνω για τραγουδίστρια να σε ντουμπλάρω». Μόλις έβγαλα δύο νότες, εκείνος πέταξε τ’ ακουστικά από τα αυτιά του και με αγκάλιασε.

Ο Σουγιούλ έπαιξε τον επόμενο ρόλο στην καριέρα μου, εκείνος με πήρε από το χέρι και με πήγε στην Columbia να υπογράψω. Ούτε με ενδιέφερε τι υπέγραφα. Αργότερα, παρουσιάστηκα δυο φορές στην Τηλεόραση να πω κάτι ειδικά για κείνον το μεγάλο συνθέτη, του το χρώσταγα».

Από το 1945 και μετέπειτα οι γάργαρες μελωδίες του Χαιρόπουλου, του Γιαννίδη, του Σουγιούλ και άλλων γέμιζαν την Αθήνα της εποχής. Τα τραγούδια τους τραγουδούσε με πάθος όλη η Ελλάδα, ενώ οι νεαρές Ατθίδες τα έπαιζαν στο πιάνο. Η Στέλλα Γκρέκα έγινε η αυθεντική ερμηνεύτρια των αλησμόνιτων τραγουδιών του Χαιρόπουλου “ Όνειρο ήταν και πάει”, “Της φαντασίας το καράβι”, “Μπορεί και να μην σ’ αγαπώ”, “Τα χρυσάνθεμα που μούστειλες”, “ Έλα

για απόψε”, “Το ταγκό της Ψαροπούλας”, “Σ ευχαριστώ”, “Γεια σου”, “Τι κι’ αν χαθείς”, “Δεν πειράζει, μη λυπάσαι” και άλλες μελωδίες. Τέσσερα τραγούδια γράφτηκαν ειδικά για κείνη από το Χαιρόπουλο - που την αποκαλούσε «μούσα του» - το “Με κλεισμένα τα χείλη”, “Ολα στα χρωστάω”, “Μ’ αγαπάς” και το “Γοητεία”. Ακολουθούν “Για σένα”, “Σαν κι απόψε”, “Χτες το βράδυ” του Γιαννίδη, “Τόσον καιρό πού ήσουνα”, “Πού νά’ σαι τώρα”, “Ας ερχόσουν για λίγο” του

Σουγιούλ και άλλα, όπως “Πάμε στο άγνωστο”, “ Ήρθες σαν την άνοιξη”, “Δυό πράσινα μάτια”, “Δεν ζούνε τα πουλιά χωρίς τραγούδια”, “Γύρισε σε περιμένω, γύρισε”, “Σκληρή καρδιά γιατί να σ’ αγαπήσω”, “Θα μείνω για πάντα κοντά σου”, “Χτεσινή μου άγνωστη”, “Αν είν’ αυτό αγάπη δεν ξέρω”.

Οι μελωδίες του Αττίκ

Η Γκρέκα τραγούδησε και ξένες επιτυχίες, όπως το «Σ΄έχω πάντα στην καρδιά μου» του Lecuona, «Η καρδιά μου σου ανήκει» του Augustin Lara, τη «Ροζάννα», αλλά και αλησμόνητες μελωδίες του μεγάλου τροβαδούρου της Αθήνας, του Αττίκ που συνήθως ερμήνευαν οι μαθήτριές του (Δανάη, Μένδρη, Ζαχά, Ποζέλλι), όπως «Το παλιό το βαλσάκι», τα «Καημένα τα νιάτα» και «το Είδα μάτια». Αυτό το τελευταίο έγραψε ο Αττίκ για τη δεύτερη γυναίκα του, την πανέμορφη εντυπωσιακή ηθοποιό Μαρίκα Φιλιππίδου (μητέρα της Μελίνας Μερκούρη από τον επόμενο γάμο της με τον ίλαρχο Μερκούρη), η οποία εγκατέλειψε τον Αττίκ για χάρη του πατέρα της Μελίνας. Το τραγούδι εκείνο γρήγορα αγαπήθηκε από τον κόσμο κι έγινε μεγάλη επιτυχία.

Η Στέλλα Γκρέκα υπήρξε η αγαπημένη ερμηνεύτρια της μεγάλης μας τραγωδού Μαρίκας Κοτοπούλη. Ο δε Βασιλιάς Παύλος, που ήταν θαυμαστής της φωνής της και τον οποίο η Στέλλα Γκρέκα ποτέ δεν συνάντησε, όταν την άκουσε στις ραδιοφωνικές της εκπομπές που έκανε στην Ελληνική Ραδιοφωνία με ακομπανιατέρ το Γιαννίδη (περίοδος 1946-47), έστειλε τον υπουργό Νικόλαο Μπαλτατζή - Μαυροκορδάτο να της προσφέρει μια σειρά φωτογραφιών από τον προσωπικό φωτογράφο του Παλατιού.

Και κάτι που αξίζει να τονιστεί: Η Στέλλα Γκρέκα δημιούργησε μια πρωτιά που πολλοί λίγοι Ελληνες από αυτούς που τη γνωρίζουν και τη θαυμάζουν το έχουν συνηδητοποιήσει. Δημιούργησε μια ολόκληρη εποχή μόνο μέσα σε ένα χρόνο! Απίστευτο ότι η επίσημη δισκογραφική καριέρα της κράτησε μόλις τη σαιζόν 1946-47, ήταν, όμως, τέτοια η αρτιότητα των εκτελέσεών της, που αυτές οι ηχογραφήσεις δεν ξεπεράστηκαν ποτέ και θα μείνουν αθάνατες για το Ελληνικό τραγούδι. Όταν τη ρώτησα, «καλά πως έγινε αυτό», η απάντηση ήρθε ακαριαία «ούτε και γώ καταλάβαινα τι συνέβαινε γύρω μου».

Αμέσως μετά η Γκρέκα, που είχε αποτύχει στο γάμο της με το Λάσκο, διακριτικά, όπως πάντα χωρίς θορύβους και δημοσιότητες αποσύρεται στην ακμή της καρριέρας της και το Σεπτέμβριο του 1947 φεύγει για την Αμερική, όπου ζούσε ο αδερφός της. Εκείνη φεύγει, και γίνεται απόδημη, μα όλη η Ελλάδα την τραγουδά και τη θυμάται. Στην Αμερική παντρεύεται τον ελληνοαμερικανό

εφοπλιστή Αυγερινό και απομακρύνεται από το ελαφρό ελληνικό τραγούδι.

Δύο πράσινα μάτια

Η Στέλλα Γκρέκα δεν εμφανίστηκε ποτέ στη σκηνή του θεάτρου, δεν τραγούδησε ποτέ σε νυκτερινά κέντρα, δεν κέρδισε χρήματα από το τραγούδι και όμως οι δισκογραφικές εταιρίες επωφελήθηκαν από την όμορφη φωνή της και τις επιτυχίες της, αποκομίζοντας άφθονο χρήμα χρησιμοποιώντας το όνομα, τη φήμη και την αθωότητά της. Γοήτευσε όμως το ευρύ κοινό και δικαίως χαρακτηρίζεται η αυθεντική ερμηνεύτρια του ελαφρού ελληνικού τραγουδιού της εποχής εκείνης, όχι πολύ μακρινής, που κυριαρχούσε η μελωδία, ο ρομαντισμός και η ευαισθησία.

Τη ρωτώ για ένα περιστατικό που τη φέρει να αρνείται αρχικά να ηχογραφήσει μια μεγάλη επιτυχία της εποχής, τα «Δυο πράσινα μάτια με μπλε βλεφαρίδες» του Κατριβάνου σε στίχους του Κώστα Κιούση και πολύς κόσμος την κατηγορεί ότι το «σνομπάρισε». Μου λέει ότι ήταν πάντα προσεκτική στα τραγούδια που ερμήνευε και ενίοτε αρνιόταν να τραγουδήσει κάποιο κομμάτι με του οποίου το στίχο δεν συμφωνούσε. Της προτάθηκε να το πρωτοτραγουδήσει, αλλά εκείνη δεν δέχθηκε διότι θεώρησε το στίχο «σαχλό» αφού τότε δεν υπήρχαν πράσινα μάτια με μπλε βλεφαρίδες! Γιατί τότε το τραγούδησε αργότερα και έγινε επιτυχία; «Το 1947 οι Ελληνίδες δεν συνήθιζαν να βάφουν τα μάτια τους μπλε ή κόκκινα, το τραγούδισα μετά από 27 χρόνια (1974 με τον Γιάννη Σπάρτακο στο πιάνο) που οι Ελληνίδες ήδη έβαφαν τα μάτια τους παρδαλά», απαντά και συμπληρώνει ότι, όπως της είχε πει τότε η Άννα Καλουτά, το τραγούδι είχε γραφτεί για την ίδια, που είχε πράσινα μάτια. Άλλος ένας λόγος της άρνησης.

Μου εξομολογείται ότι ουσιαστικά υπήρξε μια «ντροπαλή κοπέλα» και ότι ως γυναίκα είχε σαν πρώτιστο σκοπό τη μητρότητα και την οικογένεια.

Τα τραγούδια της Αμερικής

Στη Νέα Υόρκη όπου εγκαταστάθηκε της έγινε πρόταση από τo καλλιτεχνικό γραφείο William Morris των μεγάλων σταρ του Hollywood να παίξει σε ένα ρόλο στο Summer and Smoke του Tennessee Williams, αλλά η Στέλλα προτίμησε μια ήσυχη οικογενειακή ζωή κοντά στα παιδιά της. Οι εμφανίσεις της ήταν πολύ σπάνιες, αλλά πάντα προκαλούσαν εντύπωση. Όπως μια φιλανθρωπική συναυλία στην όπερα του Σικάγου (Civic Opera House) με το Γούναρη και κάποια γυρίσματα με την 20th Century Fox στην εντυπωσιακή έπαυλή της στη Νέα Υόρκη. Τα τραγούδια που ηχογράφησε στις σπάνιες αυτές εμφανίσεις στην Αμερική έγιναν αργότερα ένας δίσκος που κυκλοφόρησε από την φωνογραφική εταιρεία LYRA το 1990 με τίτλο «Τα τραγούδια της

Αμερικής».

Τα καλοκαίρια επισκέπτονταν την Ελλάδα με τα παιδιά της και όπως μου είπε απείχε από καλλιτεχνικές εμφανίσεις. Με το ιδιωτικό σκάφος της οικογενείας χαίρονταν την ξενοιασιά των Ελληνικών νησιών.

Ποια είναι η γνώμη της για το σημερινό ελληνικό τραγούδι; «Υπάρχουν σήμερα πολύ ωραία τραγούδια, με ωραίους στίχους και ερμηνευτές, αυτό δεν μπορούμε να το αρνηθούμε. Το μόνο αρνητικό για μερικά από αυτά είναι ότι είναι επηρεασμένα από τα ανατολίτικα. Στην Αμερική όταν μου ζήταγαν να τραγουδήσω κάτι διαφορετικό από το ελαφρύ, προτιμούσα το δημοτικό που

είναι καθεαυτού Ελληνικό».

Βλέπει να επανέρχεται το παλιό τραγούδι; «Δεν ξέρω κατά πόσο συμβαίνει αυτό, αλλά σίγουρα υπάρχει ενδιαφέρον, όπως οι προσπάθειες του Παπαδόπουλου στην εκπομπή της EΡΤ, Στην Υγειά μας».

Η Στέλλα παραχώρησε δύο τηλεοπτικές συνεντεύξεις το 1973 και το 1985 στο δημοσιογράφο Γιώργο Παπαστεφάνου της EΡT και έπειτα αποσύρθηκε διακριτικά. Σήμερα έλυσε τη σιωπή της για να μας θυμίσει μερικές άγνωστες πτυχές της ζωής της επαληθεύοντας αυτό που είχε πει στο Γιώργο Παπαστεφάνου, ότι «Δεν μπορεί κανείς να διαγράψει το παρελθόν. Αλλά είμαι από εκείνους τους ανθρώπους που δεν ζουν με το παρελθόν. Προχωρώ».

Κ.Π