Η δεýτερη ευκαιρßα και το μÞλο των Εσπερßδων
ΓρÜφει ο ¢γγελος Συρßγος
Για μßα ακüμα φορÜ, η ΕλλÜδα βρßσκεται αντιμÝτωπη üχι απλþς με τις χρüνιες τουρκικÝς επεκτατικÝς πιÝσεις, αλλÜ με Ýνα ολοÝνα και περισσüτερο ρευστü γεωπολιτικü περιβÜλλον, το οποßο εγκυμονεß κινδýνους, αλλÜ ενδεχομÝνως και μßα δεýτερη ευκαιρßα. Το 1912-13, απελευθερþθηκαν και ενσωματþθηκαν η Μακεδονßα, η ¹πειρος και τα νησιÜ του ανατολικοý Αιγαßου, γεγονüς που προσÝδωσε στην ΕλλÜδα ξεχωριστÞ γεωπολιτικÞ σημασßα. Η επακολουθÞσασα ΣυνθÞκη του Βουκουρεστßου το 1913 επιβεβαßωσε και κατοχýρωσε την πραγματικüτητα που εßχε διαμορφωθεß στα πεδßα των μαχþν.
Τα επüμενα ογδüντα χρüνια δýο Þσαν οι ισχυρÝς χþρες των Βαλκανßων: η ΕλλÜδα και η Γιουγκοσλαβßα. Η χþρα μας Þλεγχε το θαλÜσσιο μÝτωπο. Η Γιουγκοσλαβßα Þταν ο Üλλος ισχυρüς παßκτης και λüγω μεγÝθους και λüγω του γεγονüτος üτι Þλεγχε την καρδιÜ των Βαλκανßων. Ακüμη και η «διανομÞ» της επιρροÞς στην περιοχÞ μας απü τον Τσþρτσιλ και τον ΣτÜλιν στη ΓιÜλτα το 1945 δεν Üγγιξε αυτÞ την ισορροπßα.
Το τÝλος του Ψυχροý ΠολÝμου το 1989-90 σÞμανε την αφετηρßα γεωπολιτικþν αλλαγþν. Το ΝΑΤΟ επεκτÜθηκε προς ΑνατολÜς και αντιμετþπισε τα ΒαλκÜνια σαν ζωτικü χþρο ασφÜλειας. ΜÝσα απü τις γνωστÜ γεγονüτα της δεκαετßας του 1990, η Γιουγκοσλαβßα κατακερματßσθηκε σε κρÜτη μειωμÝνης κυριαρχßας και σε de facto προτεκτορÜτα.
Η διÜλυση της Γιουγκοσλαβßας μετÝτρεψε εκ των πραγμÜτων την ΕλλÜδα στην ισχυρüτερη χþρα της ΧερσονÞσου. Το γεωπολιτικü κÝντρο βÜρους εßχε μετατοπιστεß προς Νüτο. Η πρüσδεση στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ, η εθνικÞ ομοιογÝνεια, η ευστÜθεια και η στρατηγικÞ θÝση κατÝστησαν την ΕλλÜδα στα μÜτια της Δýσης ηγÝτιδα δýναμη των Βαλκανßων.
Η εν λüγω αναβÜθμιση δεν Þταν επιλογÞ των ΗΠΑ Þ της ΕΕ. Οýτε επιλογÞ του ελληνικοý πολιτικοý συστÞματος. ΠροÝκυψε ως συνÝπεια ανακατατÜξεων που δρομολογÞθηκαν απü Üλλους. Αυτüς εßναι που η ΟυÜσιγκτον και οι ΒρυξÝλλες ανÝθεταν ρητορικÜ στην ΑθÞνα ηγετικü ρüλο στα ΒαλκÜνια, αλλÜ ουσιαστικÜ την θεωροýσαν μÝρος του προβλÞματος. Σ’ αυτü Ýπαιξε ρüλο και το γεγονüς üτι η ΕλλÜδα εßχε ανοικτÜ ζητÞματα και με τα Σκüπια και με την Αλβανßα.
Απüκλιση συμφερüντων
Η ειδοποιüς διαφορÜ του σÞμερα με τις προηγοýμενες δεκαετßες εßναι το οριακü σημεßο, στο οποßο Ýχουν φθÜσει οι σχÝσεις της Δýσης με την Τουρκßα του ΕρντογÜν. Εßναι παρακινδυνευμÝνη οποιαδÞποτε πρüβλεψη για το πþς θα καταλÞξει αυτÞ η πρωτοφανÞς διελκυστßνδα στις αμερικανοτουρκικÝς, αλλÜ και στις ευρωτουρκικÝς σχÝσεις.
Εßναι προφανÝς πως οýτε οι Αμερικανοß οýτε οι Ευρωπαßοι θÝλουν να χÜσουν την Τουρκßα. Γι’ αυτü και εξαντλοýν üλα περιθþρια να βρουν Ýνα συμβιβασμü, ο οποßος θα κρατÞσει τη γειτονικÞ χþρα στο δυτικü σýστημα ασφαλεßας. Απü την Üλλη πλευρÜ, üμως, τα γεγονüτα δεßχνουν πως αυτü δεν εßναι εýκολο. Η επιθετικÞ ρητορικÞ του ΕρντογÜν αντανακλÜ αφ’ ενüς τη βαθιÜ δυσπιστßα του για τις προθÝσεις των Αμερικανþν, αφ’ ετÝρου την στρατηγικοý χαρακτÞρα απüκλιση συμφερüντων.
Η ΑθÞνα καλþς πρÜττει που δεν αναμιγνýεται σ’ αυτÞ τη διελκυστßνδα, αφ’ ενüς επειδÞ η κατÜληξη εßναι ακüμα αβÝβαιη, αφ’ ετÝρου επειδÞ δεν μπορεß να την επηρεÜσει. Αυτü, ωστüσο, δεν την εμποδßζει να δεßξει εμπρÜκτως στη Δýση πως μπορεß να στηριχθεß στην ΕλλÜδα. Το μÞλο των Εσπερßδων σε αυτÞ τη φÜση εßναι η βÜση της Σοýδας, λüγω της γεωγραφικÞς θÝσεþς της. ¸να γεωγραφικü πλεονÝκτημα αποτελεß σταθερÞ αξßα.
ΕÜν, üμως, δεν θÝλουμε επανÜληψη της ιστορßας της δÞθεν ισχυρÞς ΕλλÜδος στα ΒαλκÜνια κατÜ τη δεκαετßα του 1990, θα πρÝπει οι üποιες συζητÞσεις να συνοδεýονται και απü την πολιτικÞ μας βοýληση να μας αντιμετωπßσουν ως τον γεωπολιτικü ζωτικü παßκτη της περιοχÞς. Θα πρÝπει να δεßξουμε üτι Ýχουμε τη δυνατüτητα και το εθνικü σθÝνος να στηρßξουμε ενεργÜ την πολιτικÞ και οικονομικÞ σταθερüτητα σε üλη την ΑνατολικÞ Μεσüγειο.
Το θετικü εßναι üτι παρ’ üλους τους εσωτερικοýς πολιτικοýς κλυδωνισμοýς των τελευταßων ετþν, ο προσανατολισμüς της ελληνικÞς εξωτερικÞς πολιτικÞς εßναι σταθερüς. Η εναλλαγÞ των κομμÜτων στην εξουσßα δεν τον επηρÝασε.
