Πίσω στο ευρετήριο

Φάνης Μαλκίδης

Η  παρουσία των Ελλήνων στην πρώην Σοβιετική Ένωση τον 20^ο και 21^ο αιώνα. 

Μέρος της εισήγησης  στο 1^ο διεθνές συνέδριο:

«Ρωσική γλώσσα και πολιτισμός στον πολυεθνικό διάλογο στην Ελλάδα και στις Παρευξείνιες χώρες. Προβλήματα και προοπτικές».

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης - ΚΡΑΤΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ «Μ. Β. ΛΟΜΟΝΟΣΟΦ»  Κομοτηνή Ιούνιος 2007.

 Η ύπαρξη ελληνικού πληθυσμού στα εδάφη πρώην σοβιετικής Ένωσης χρονολογείται μεταξύ του 8ου και του 7ου αιώνα π.Χ., οπότε ιδρύονται οι πρώτες ελληνικές αποικίες στις περιοχές της βόρειας ακτής του Εύξεινου Πόντου και τον Καύκασο.

Μέχρι και την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας οι αποικίες των Ελλήνων εξακολουθούν να υφίστανται, ενώ από τον  9ο μ.Χ. αιώνα αρχίζουν να δημιουργούνται επίσημες επαφές μεταξύ Ελλήνων και Ρώσων και στη συνέχεια η Ρωσία εκχριστιανίζεται από το Βυζάντιο. Όταν το 1453 η Κωνσταντινούπολη και 8 χρόνια αργότερα η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας καταρρέει, πολλοί είναι οι Έλληνες από τις νότιες ακτές του  Εύξεινου Πόντου που θα βρουν καταφύγιο στη Ρωσία,  ενώ  καθ' όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας η Ρωσική Αυτοκρατορία δέχεται ελληνικούς πληθυσμούς, που εγκαταλείπουν τον μικρασιατικό Πόντο, αναζητώντας προστασία στον ισχυρό γείτονα.  Το 1778 κατέφυγαν στην Αζοφική 31.098 Έλληνες της Κριμαίας, ενώ λίγα χρόνια πριν στη Μαριούπολη, μετά από άδεια της Αικατερίνης  Β΄ της Μεγάλης, εγκαθίστανται πληθυσμοί  από τον ελλαδικό χώρο, με την έλευση χιλιάδων ατόμων από τη Μακεδονία  και τα νησιά μετά τα  Ορλωφικά (1770).

Από το 1801 έως το 1856 περισσότεροι από 100.000 Έλληνες πέρασαν τα σύνορα Τουρκίας και Ρωσίας, προκειμένου να εγκατασταθούν στις πεδιάδες της Γεωργίας.  Μετά το τέλος του Ρωσοτουρκικού πολέμου  (1877-1878) οι Έλληνες που ζουν  στην περιοχή ξεπερνούν  τις 180.000, ενώ ο  ρυθμός μετανάστευσης προς το χώρο της τ.  Σοβιετικής Ένωσης, κατά τη διάρκεια του 19^ου  αιώνα αυξήθηκε κατά 600%.   Η οικονομική ανάπτυξη είχε άμεσο αντίκτυπο στην κίνηση των γραμμάτων και της παιδείας, που λειτούργησε και ως άμυνα στον προδιαγραφόμενο κίνδυνο απώλειας της ταυτότητάς τους. Στους νέους χώρους διαβίωσης  οι Έλληνες δημιουργούν σχολεία,  τηρούν τα έθιμά τους, διατηρούν τη γλώσσα τους.

Μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης το 1923 το σύνολο όσων Ελλήνων μεταναστεύουν στον Καύκασο και την υπόλοιπη Ρωσία υπολογίζεται σε 150.000 - 250.000, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός των Ελλήνων  στην Σοβιετική Ένωση να ανέρχεται σε 700.000. Το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων που παρέμειναν στη Σοβιετική Ένωση, παρά τις δολοφονίες, τις διώξεις και τις υποχρεωτικές μετακινήσεις από τα παράλια προς την κεντρική Ασία την περίοδο 1930-1950, κατόρθωσε να επιζήσει και να διατηρήσει την πολιτιστική του ταυτότητα. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, μετά τη μεγάλη μετανάστευση των Ελλήνων προς την Ελλάδα, παραμένουν περίπου  500.000, ενώ περίπου 200.000 ζουν στην Ελλάδα.  Οι Έλληνες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και ειδικότερα της Ρωσίας αποτελούν μία ιδιαίτερη ομάδα του ελληνικού έθνους με μεγάλη συμβολή και ιδιαίτερη αξία στο σημερινό πολιτικό περιβάλλον, το οποίο επηρεάζεται πλέον σημαντικά από την επάνοδο της Ρωσίας στο διεθνές προσκήνιο.