Ολοκαύτωμα και Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία

Της Βάσως Κόλλια

Το ολοκαύτωμα των Εβραίων είναι το μεγαλύτερο έγκλημα του 20ου αιώνα και το μεγαλύτερο ομαδικό στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η θλιβερή μοναδικότητα του στην ιστορία δεν προέρχεται μόνον από τον μεγάλο αριθμό των θυμάτων που αφανίστηκαν κατά την πραγμάτωση μιας παράφρονης «φυλετικής» ιδεολογίας. Το Ολοκαύτωμα δεν έχει προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία ως προς τη σύλληψη της ιδέας, την προμελέτη, τη μέθοδο, την εκτέλεση.

Η εξόντωση των Εβραίων δεν ήταν απλά μια σειρά από έκτροπα και βιαιοπραγίες, δεν ήταν ένας ξαφνικός διωγμός ή πογκρόμ, δεν είχε πολιτικά αίτια, δεν αφορούσε εδαφικές διεκδικήσεις. Η «Τελική Λύση» ήταν ένα σχέδιο πλήρως οργανωμένο, που εφαρμόστηκε με βάση τον ψυχρό υπολογισμό κατά τις διαταγές ενός επίσημου κράτους και από τα μέλη ενός λαού που αυτοανακηρύχθηκε το «καθαρότερο φυλετικά» έθνος στην ιστορία του πολιτισμού.

Η 27η Ιανουαρίου  είναι αφιερωμένη από το Ελληνικό Κοινοβούλιο στη Μνήμη του Ολοκαυτώματος των Ελλήνων Εβραίων. Η μέρα αυτή όμως μας θυμίζει και μια ακόμη λαμπρή σελίδα της ιστορίας της Ελληνικής Ορθοδοξίας με δεσπόζουσα μορφή αυτήν του Αρχιεπισκόπου  Αθηνών Δαμασκηνού.

Ο Αρχιεπίσκοπος    Δαμασκηνός,  οι  ελληνικές ορθόδοξες  οικογένειες  που  βοήθησαν  Εβραίους  συμπολίτες  μας κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, αποτελούν  φωτεινά  παραδείγματα  και είναι  πρεσβευτές  του  αληθινού  μηνύματος  της  Ορθοδοξίας,  καθώς  στάθηκαν απέναντι  στο  φόβο  και  κατάφεραν  να  νικήσουν  την  προκατάληψη, τον ρατσισμό, τον αντισημιτισμό και  τη μισαλλοδοξία.

Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός  σε συνεργασία με τον γενναίο Αστυνομικό Διευθυντή των Αθηνών Άγγελο Εβερτ και τον επίσης γενναίο Γενικό Διευθυντή των Διοικητικών Υπηρεσιών του Δήμου Αθηναίων Π. Χαλδέζο έσωσε εκατοντάδες Εβραίους «βαπτίζοντας» τους στα χαρτιά Χριστιανούς και ζητώντας από τον Χαλδέζο να εκδίδει πιστοποιητικά του Δήμου και από τον Εβερτ, με την υπογραφή του, να εκδίδει πλαστές ταυτότητες, στις οποίες αναγραφόταν το ως θρήσκευμα των Εβραίων «Χριστιανός Ορθόδοξος».

Ο Ηλίας Βενέζης γράφει ότι ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός κάλεσε στην Αρχιεπισκοπή τον Χαλδέζο και του είπε:
«Εγώ έκαμα το Σταυρό μου, μίλησα με τον Θεό και απεφάσισα να σώσω όσες ψυχές Εβραίων ημπορώ. Έστω κι αν κινδυνεύω. Εγώ θα "βαπτίζω" τους Εβραίους και εσύ θα δίδεις πιστοποιητικό του Δήμου για να πάρουν ταυτότητα ως Χριστιανοί Έλληνες…»

Στέλνει επιστολή προς τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις, με την οποία ζητά την προστασία των Ελλήνων Εβραίων όπου μεταξύ άλλων αναφέρει :

«Σύμφωνα με τους όρους της ανακωχής, όλοι οι Έλληνες πολίτες, χωρίς διακρίσεις, φυλής ή θρησκείας, θα έπρεπε να τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης από τις κατοχικές αρχές. Οι Έλληνες Εβραίοι έχουν αποδείξει την αξία τους. Έχουν συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, είναι νομοταγείς πολίτες και κατανοούν πλήρως τα καθήκοντά τους, ως Έλληνες. Έχουν κάνει θυσίες για την Ελλάδα και ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή της πάλης του ελληνικού έθνους, για την υπεράσπιση των αναφαίρετων ιστορικών δικαιωμάτων του.»

Αξέχαστα έχουν μείνει τα λόγια που ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός εκτόξευσε κατά του επικεφαλής της γερμανικής αστυνομίας και των SS στην Αθήνα, Jurgen Stroop όταν αυτός τον απείλησε με τουφεκισμό όταν έλαβε την επιστολή του: «Οι Ιεράρχες της Ελλάδος, στρατηγέ Στρόπ, δέν τουφεκίζονται, απαγχονίζονται. Σάς παρακαλώ νά σεβασθήτε αυτήν την παράδοσιν»

Δεν δίστασε στιγμή να σταθεί στο ύψος των ιστορικών του ευθυνών, όπως όταν έστειλε το διάβημα στον Χίτλερ για τη μη παράδοση της Θεσσαλονίκης στα χέρια των Βουλγάρων.

Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός αποτελεί πρότυπο ηρωισμού και θάρρους, ίσως μοναδικό καθώς σε καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν υπήρξε ανάλογη αντίδραση από θρησκευτικό ηγέτη.

Το παράδειγμα του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού ακολούθησαν και άλλοι ιεράρχες. Ο Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος έσωσε όλους τους Εβραίους του νησιού.

Η Ζάκυνθος αποτελεί μοναδικό παράδειγμα σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, όπου κανένας Εβραίος δεν σκοτώθηκε  λόγω  του απαράμιλλου ηρωισμού του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου που στην απαίτηση των Γερμανών για λίστα των Εβραίων του νησιού, απάντησε με ένα χαρτί στο οποίο υπήρχαν δύο ονόματα: το δικό του και του δημάρχου!

Επίσης δεκάδες Άγιοι κοσμούν το Αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας που θυσίασαν τη ζωή τους για να διασώσουν Εβραίους διωκόμενους συμπολίτες τους.

Όταν λοιπόν μιλούμε για το ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων δεν μπορούμε να μην αναφερόμαστε και στον πολύτιμο ιστορικό  ρόλο που είχε η Εκκλησία μας και να μην γίνεται μνεία σε αυτήν από απλή παράλειψη ή σκοπιμότητα. Η νέα γενιά θα πρέπει να γνωρίσει την ιστορική προσφορά του κάθε θεσμού στις δύσκολες στιγμές. Μην ξεχνάμε ότι ο λαός που δεν ξέρει την ιστορία του δεν μπορεί να προχωρήσει μπροστά ενωμένος.

Κάτι άλλο που δεν πρέπει η ανθρωπότητα να ξεχνά από την ναζιστική περίοδο, είναι ότι άνθρωποι χωρίς ηθικές αναστολές ή εσωτερικές αντιστάσεις, χωρίς πίστη στο Θεό, χωρίς αρχές, είναι επικίνδυνοι όταν αποκτήσουν δύναμη. Αυτό μην ξεχάσουμε ποτέ.