Πίσω στο ευρετήριο

ΠΟΝΤΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Ιστορία, Ελληνοτουρκικές Σχέσεις, Εθνική Στρατηγική και Προοπτική

Του Σάββα Καλεντερίδη*

Η παρουσία των Ελλήνων στον Πόντο

Η εµφάνιση των Ελλήνων στην περιοχή του Ευξείνου Πόντου ανάγεται

στον 8ο π.Χ. αιώνα, αν και υπάρχουν µύθοι που µιλούν για σχέση των

Ελλήνων µε την εν λόγω περιοχή σε παλαιότερες περιόδους (Μύθος του

Προµηθέα, Αργοναυτική Εκστρατεία, Αµαζόνες κλπ).

Πρώτη αποικία των Ιώνων της Μιλήτου ήταν η Σινώπη, που

χτίστηκε σε φυσικό λιµάνι, προφυλαγµένο από τη Συριάδα Άκρα, στα

όρια της Παφλαγονίας και του Πόντου, η οποία µε τη σειρά της έγινε η

µητρόπολη στην αρχή δεκάδων και αργότερα εκατοντάδων ελληνικών

πόλεων που χτίστηκαν σε όλες τις ακτές του Ευξείνου Πόντου.

Την πρώτη αυτή περίοδο και µέχρι την ίδρυση του Μιθριδατικού

Βασιλείου του Πόντου (281 π.Χ.), η περιοχή του Πόντου και κυρίως οι

πόλεις .ία, Ηράκλεια η Ποντική, Τίειον, Άµαστρις, Κρώµνα, Κύτωρος,

Σήσαµος, Σινώπη, Αµισός και Αµάσεια, αποτέλεσαν κέντρα ελληνικού

πολιτισµού, όπου γεννήθηκαν και έδρασαν δεκάδες σοφών, όπως οι

Κλέαρχος ο Ποντικός, Ηρόδωρος ο Ηρακλεώτης, Ηρακλείδης ο

Ποντικός, .ιονύσιος ο Μεταθεµένος, .ιόδωρος ο Σινωπεύς, .ιογένης ο

Σινωπεύς, Τυραννίων ο Πρεσβύτερος και άλλοι πολλοί, όλοι σε άµεση

και µόνιµη επαφή µε την Αθήνα και άλλα κέντρα του Ελληνισµού της

Εποχής, αφήνοντας πίσω τους πλούσιο φιλοσοφικό έργο.

Την περίοδο του Βασιλείου του Πόντου, παρότι η δυναστεία των

βασιλέων του, οι Μιθριδάτες, ήσαν εξελληνισµένοι Πέρσες ευγενείς, η

ελληνική γλώσσα και η ελληνική παιδεία ήταν η κυρίαρχη στα όρια της

επικράτειάς της, κατάσταση που συνεχίστηκε και τη Ρωµαϊκή περίοδο (63

π.Χ.-4αι. µ. Χ.), αφού οι Ρωµαίοι δεν κατόρθωσαν να επιβάλουν τη

λατινική γλώσσα ούτε στην ίδια τη δηµόσια διοίκηση επί των ηµερών

τους.

Την πρώτη βυζαντινή περίοδο (4ος – 12ος αι.) η περιοχή του Πόντου

αποτέλεσε µια από τις πιο σηµαντικές διοικήσεις-θέµατα της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας, µε σταδιακή αναβάθµιση του ρόλου του λιµανιού και

της πόλης της Τραπεζούντας, η οποία µετά το 1204 και µέχρι την Άλωση

της Τραπεζούντας το 1461, αποτέλεσε την έδρα και την πρωτεύουσα του

Κράτους των Μεγαλοκοµνηνών.

Την περίοδο από την Άλωση (1461) µέχρι το 1924, που

ολοκληρώθηκε η αποχώρηση των Ελλήνων από την περιοχή, µε βάση

τις συµφωνίες για την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσµών, οι

Έλληνες του Πόντου κατόρθωσαν να επιβιώσουν, αν και ένα µέρος

εξισλαµίστηκε κυρίως τους πρώτους αιώνες της οθωµανοκρατίας, και

να δηµιουργήσουν ισχυρές κοινότητες, µε έντονη οικονοµική και

πνευµατική ανάπτυξη, κυρίως µετά το Χάτι Χουµαγιούν, που εκδόθηκε το

1857. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα

λειτουργούσαν στον Πόντο πάνω από χίλια ελληνικά σχολεία, στα οποία

φοιτούσαν περισσότεροι από 60.000 µαθητές.

Η περίοδος της Γενοκτονίας

Στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ η Οθωµανική Αυτοκρατορία έχασε εδάφη

στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια, εµφανίσθηκε στον

ορίζοντα το φάσµα της ολοκληρωτικής διάλυσης της Οθωµανικής

Αυτοκρατορίας. Μπροστά σε αυτήν την προοπτική, άρχισαν στην

Οθωµανική Αυτοκρατορία διεργασίες σε επίπεδο διοικητικής,

στρατιωτικής και πολιτικής γραφειοκρατίας, µε στόχο τη δηµιουργία

ενός µηχανισµού ο οποίος θα προσπαθούσε να ελέγξει τις εξελίξεις,

ούτως ώστε η διαδικασία απώλειας εδαφών να είναι κατά κάποιον

τρόπο ελεγχόµενη και να καταλήξει στη δηµιουργία ενός καθαρά

µουσουλµανικού κράτους στα όρια της σηµερινής Τουρκίας. Οι

διεργασίες αυτές κατέληξαν στη δηµιουργία πρώτα της µυστικής

οργάνωσης Ittihad-ý Osmani Cemiyeti, που ιδρύθηκε κυρίως από

αξιωµατικούς το 1889 στην Στρατιωτική Ιατρική Ακαδηµία, στην

Κωνσταντινούπολη. Μετά τη σύλληψη ορισµένων µελών της, ο

πυρήνας της οργάνωσης διέφυγε στο εξωτερικό (Παρίσι), όπου το 1895

ίδρυσε την οργάνωση Osmanlý Ittihat ve Terakki Cemiyeti, η γνωστή

«Ένωσις και Πρόοδος». Το 1897 η έδρα της οργάνωσης, τα µέλη της

οποίας άρχισαν να γίνονται γνωστά υπό την επωνυµία Νεότουρκοι,

µεταφέρθηκε στη Γενεύη.

Η οργάνωση µε τη δράση της άρχισε να επεκτείνεται σταδιακά σε

όλες τις κλίµακες της διοίκησης, πραγµατοποίησε το 1902 το Πρώτο και

το 1907 το .εύτερο Συνέδριο των Νεοτούρκων (Παρίσι). Το 1907 έγινε

µέλος της οργάνωσης ο Μουσταφά Κεµάλ και το 1908 ακολούθησε το

Κίνηµα των Νεοτούρκων, µε επίκεντρο την 3η οθωµανική στρατιά, που

είχε έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Η «Εταιρεία Ένωσις και Πρόοδος», η έδρα και οι δραστηριότητες

της οποίας µεταφέρθηκαν πλέον στη Θεσσαλονίκη, τα έτη 1908, 1909,

1910 και 1911 πραγµατοποίησε τέσσερα µυστικά συνέδρια, στα οποία

χαράχτηκε η στρατηγική για την ολοκληρωτική κατάληψη της εξουσίας.

Οι αποφάσεις των συνεδρίων αυτών δεν έγιναν ποτέ γνωστές, αν και

έχουν περάσει 100 χρόνια από τότε. Και καταβλήθηκαν προσπάθειες να

µην γίνουν γνωστές ακριβώς για να µην αποτελέσουν αποδεικτικό υλικό

για το προσχεδιασµένο έγκληµα της γενοκτονίας των χριστιανικών

πληθυσµών (Έλληνες, Αρµένιοι, Συροχαλδαίοι) της Μικράς Ασίας. Το

µόνο που γνωρίζουµε είναι ότι µε βάση το δηµοσίευµα της εφηµερίας

TIMES του Λονδίνου, στο συνέδριο του 1911 «οι Νεότουρκοι

αποφάσισαν τη δηµιουργία ενός καθαρά µουσουλµανικού κράτους και

την εκκαθάρισή του από τους χριστιανικούς πληθυσµούς έστω και µε τη

βία».

Η απόφαση αυτή ήταν που καθόρισε τις εξελίξεις στο θέµα της

γενοκτονίας των χριστιανικών πληθυσµών της Μικράς Ασίας από το 1913 µέχρι το 1924, οπότε ολοκληρώθηκε η Ανταλλαγή των

πληθυσµών.

Αποτέλεσµα της απόφασης αυτής ήταν η συµφωνία ανταλλαγής

των πληθυσµών που υπέγραψε το Σεπτέµβριο του 1913 η Οθωµανική

Αυτοκρατορία µε τη Βουλγαρία. Αντίστοιχη συµφωνία πρότεινε η

Οθωµανική Αυτοκρατορία στην Ελλάδα, συµφωνία που υπογράφηκε

στις 10 Μαΐου 1914, αποτέλεσµα της οποίας ήταν ο εκπατρισµός

250.000 Ελλήνων από τις περιοχές της Θράκης και της Μικράς Ασίας.

Ακολούθησε η είσοδος της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄

Παγκόσµιο Πόλεµο, στις 2 Αυγούστου 1914, µετά από απόφαση της

ηγεσίας της «Εταιρείας Ένωσις και Πρόοδος», η οποία µάλιστα το

έπραξε χωρίς καν να ενηµερώσει την κυβέρνηση και τον ίδιο το

Σουλτάνο, που σηµειωτέον είχε πλέον ρόλο συµβολικό, αφού όλες οι

εξουσίες είχαν περιέλθει πραξικοπηµατικά στα χέρια της πανίσχυρης

τριάδας των Ενβέρ, Ταλάτ και Τζεµάλ.

Η είσοδος της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας στον πόλεµο, στο

πλευρό των Γερµανών, έδωσε τη δυνατότητα και το άλλοθι στους

Νεοτούρκους να ολοκληρώσουν το σχέδιο του 1911, που είχε αρχίσει

ήδη να εφαρµόζεται µε τις δυο προαναφερθείσες συµφωνίες,

πραγµατοποιώντας απροκάλυπτα τη Γενοκτονία των Αρµενίων (24

Απριλίου 1915) και µαζικούς εκτοπισµούς ελληνικών χριστιανικών

πληθυσµών από τη Θράκη, τη Μυσία, την Ιωνία και τον Πόντο, σε

διάφορες περιοχές της Ανατολίας, υπό το πρόσχηµα της ασφάλειας. Οι

εκτοπισµοί αυτοί, σε συνδυασµό µε τα περιβόητα Τάγµατα Εργασίας

(αµελέ ταµπουρού), στα οποία στρατεύονταν οι Έλληνες µε

αποκλειστικό σκοπό την εξόντωσή τους, οδήγησαν στο θάνατο

εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες της Θράκης, του Πόντου και της Μικράς

Ασίας. Το βιβλίο του αείµνηστου Ηλία Βενέζη Νούµερο 31328, αποτελεί

τη ζωντανή ιστορική µαρτυρία ενός εκτοπισµένου, από τους ελάχιστους

που διασώθηκαν.

Στις 16 Απριλίου του 1916 εισήλθαν οι Ρώσοι στην Τραπεζούντα,

προσφέροντας ένα ακόµα πιο ισχυρό άλλοθι στους Νεοτούρκους για

την εξόντωση των Ελλήνων µέσα από τη µέθοδο των εκτοπισµών. Από

την ηµέρα αυτή, µέχρι την αποχώρηση των Ρώσων από την

Τραπεζούντα (Φεβρουάριος 1918), οι Έλληνες του Πόντου, µε εξαίρεση

αυτούς που κατοικούσαν στην επαρχία Τραπεζούντας, υπέστησαν τα

πάνδεινα από τους εκτοπισµούς και από τους ατάκτους, τους

γνωστούς τσέτες. Τότε µεγάλος αριθµός Ελλήνων, για να γλιτώσει το

βέβαιο θάνατο, επέλεξε το δρόµο της προσφυγιάς στην οµόδοξη

Ρωσία. Με την αποχώρηση των Ρώσων από την Τραπεζούντα, το 1918,

ήλθε η σειρά των Τραπεζουντίων, χιλιάδες από τους οποίους για να

αποφύγουν το θάνατο κατέφυγαν στη Ρωσία και τον Καύκασο,

αφήνοντας πίσω τους περιουσίες και παράδοση χιλιετιών.

Όταν το Μάιο του 1919 αποβιβάστηκαν τα ελληνικά στρατεύµατα

στη Σµύρνη, ένα µεγάλο µέρος των Ελλήνων του Πόντου ήδη είχε

πεθάνει στις εξορίες ή είχε καταφύγει στη Ρωσία και τον Καύκασο. Αυτά

για όσους νεοκεµαλιστές δηµοσιογράφους και πολιτικούς στην Αθήνα

και τη Θεσσαλονίκη ψάχνουν να βρουν «αντιιµπεριαλιστικό» άλλοθι για

το αποτρόπαιο έγκληµα της γενοκτονίας που έγινε στους Έλληνες του

Πόντου και της Μικράς Ασίας.

Όταν ο Μουσταφά Κεµάλ αποβιβάστηκε στην Αµισό, στις 19

Μαΐου 1919, στα βουνά του Πόντου υπήρχαν 37.000 αντάρτες, οι οποίοι

είχαν καταφύγει στα όπλα είτε επειδή αρνούνταν να υπηρετήσουν και να

πεθάνουν στα τάγµατα εργασίας, είτε για να προστατέψουν τη ζωή τη

δική τους και της οικογένειάς τους από τις ένοπλες οµάδες ατάκτων,

που χρηµατοδοτούνταν από την παραστρατιωτική οργάνωση

Muhafaza-ý Hukuk-u Milliye Cemiyeti'nin, παρακλάδι της Εταιρείας

Ένωσις και Πρόοδος.

Η πιο πολυµελής οµάδα ατάκτων, που είχε λάβει χαρακτήρα

στρατού εθελοντών, ήταν το σύνταγµα του Τοπάλ Οσµάν, που είχε ως

έδρα την Κερασούντα. Μέχρι το 1919, ο Τοπάλ Οσµάν και οι άνδρες του

ήταν υπεύθυνοι για φόνους πολλών χιλιάδων Ελλήνων και για λεηλασίες

εκατοντάδων ελληνικών χωριών. Στις 29 Μαΐου 1919, ο Μουσταφά

Κεµάλ κάλεσε τον Τοπάλ Οσµάν σε µυστική συνάντηση στην πόλη

Χάβζα της Αµισού και ως ο νέος αρχηγός του τουρκικού κράτους, του

έδωσε εξουσιοδότηση-νοµιµοποίηση, χρήµα και όπλα για να τελειώνει

µια για πάντα µε τους Ρωµιούς του Πόντου. Έκτοτε ο Τοπάλ Οσµάν

άρχισε µεθοδικά να ξεκαθαρίζει το τοπίο. Θωρείται ότι αυτός και το

σύνταγµά του είναι υπεύθυνοι για τις περισσότερες σφαγές στην

περιοχή του κεντρικού και του δυτικού Πόντου, µε ιθύνοντα νου, για τη

δεύτερη φάση της εγκληµατικής του δράσης, τον Μουσταφά Κεµάλ.

Η Γενοκτονία και ο Ξεριζωµός των Ελλήνων, από µια περιοχή στην

οποία ο Ελληνισµός είχε συνεχή και λαµπρή παρουσία 2.800 ετών,

ολοκληρώθηκε το 1924, όταν αποχώρησε και ο τελευταίος Έλληνας του

Πόντου, µε βάση τις συµφωνίες Ανταλλαγής των Πληθυσµών, του 1923.

Να σηµειωθεί ότι ο Έλληνας πρόξενος, όταν έγραφε την τελευταία

σελίδα του Προξενείου της Τραπεζούντας έγραφε ότι αφήνουµε πίσω

µας εκατό χιλιάδες εξισλαµισµένους Έλληνες.

Η πολιτική της Ελλάδος µετά το 1923

Ενώ η Συνθήκη της Λοζάννης συνοµολογήθηκε µεταξύ των νικητών του

Α΄ Παγκοσµίου Πολέµου και της ηττηµένης Τουρκίας, η Ελλάδα, που

ήταν µε την πλευρά των νικητών, συµµετείχε στις διαπραγµατεύσεις ως

ηττηµένη, απέναντι στην Τουρκία, που ήταν ηττηµένη του Παγκοσµίου

Πολέµου, αλλά νικήτρια του Μικρασιατικού. Αυτός είναι και ο λόγος που

µας επιβλήθηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσµών, αφού η

Ελλάδα, αποµονωµένη διπλωµατικά, δεν είχε τη δυνατότητα να επιβάλλει

την άποψή της για το θέµα αυτό.

Στην εν λόγω Σύµβαση, που καθορίζονταν τα πρόσωπα, ο

χρόνος της ανταλλαγής, η εκκαθάριση των περιουσιών τους, καθώς και

η τύχη των εξαιρουµένων της ανταλλαγής προσώπων, υπάχθηκαν και

όσοι είχαν αναχωρήσει µετά την 12 Οκτωβρίου 1912 από περιοχές που

χαρακτηρίστηκαν ανταλλάξιµες. Οι κινητές και ακίνητες περιουσίες των

ευαγών ή θρησκευτικών ιδρυµάτων που ανήκαν σε ανταλλάξιµους και

σε πρόσωπα που κατοικούσαν εκτός των εδαφών τους, υπάχθηκαν

επίσης σε ανταλλαγή. Ανατέθηκε σε µικτή επιτροπή η εκτίµηση και

εκκαθάριση των περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν, µε την πρόβλεψη να

περιέλθουν στη συνέχεια στο κράτος, το οποίο καθίσταται οφειλέτης

των δικαιούχων. Οι αξίες τέλος όλων των περιουσιών θα συνοψίζονταν

και όση διαφορά προέκυπτε, αυτή θα καταβαλλόταν από το οφείλον

κράτος στο έτερο.

Θα ήθελα να σταθώ σε αυτό το σηµείο. Υπήρχαν εκατοντάδες

χιλιάδες Έλληνες που είχαν εγκαταλείψει τις εστίες τους, οι περισσότεροι

λόγω των διωγµών και της Γενοκτονίας, και είχαν εγκατασταθεί σε χώρες

της Σοβιετικής Ένωσης -κυρίως στον Καύκασο-, αλλά και σε διάφορες

άλλες χώρες της Ευρώπης, καθώς και στις ΗΠΑ. Πολλοί δε από αυτούς

είχαν λάβει την υπηκοότητα της χώρας που τους φιλοξενούσε. Αυτούς

τους ανθρώπους, τις περιουσίες τους και τα παραδοσιακά και νόµιµα

δικαιώµατα τους σε έναν τόπο µε τον οποίο είχαν δεσµούς χιλιετιών, έξω

από κάθε έννοια δικαίου και λογικής, συµπεριέλαβαν στη συνθήκη περί

Ανταλλαγής των πληθυσµών η Ελλάδα και η Τουρκία. Το γεγονός αυτό

αποτελεί ένα πολιτικό και δικαϊκό παράδοξο, που ήλθε να συµπληρώσει ένα άλλο τέτοιο, η Συµφωνία της Άγκυρας, του 1930, µε την οποία η Ελλάδα χάριζε στην ουσία τις περιουσίες των Ελλήνων, των οποίων µόνο τη διαχείριση είχε αναλάβει ως τότε το τουρκικό κράτος. Να

σηµειωθεί ότι η αξία των ελληνικών περιουσιών ήταν πολλαπλάσια της

ανταλλάξιµης των µουσουλµάνων που εγκατέλειψαν στην ελληνική

επικράτεια και τη διαφορά αυτή έπρεπε να καταβάλλει η Τουρκία στην

Ελλάδα και αυτή µε τη σειρά της στους πρόσφυγες. Αν θέλει να δει

κάποιος µελετητής το πώς αντιµετώπισαν οι προσφυγικής καταγωγής

βουλευτές τις συµφωνίες της Άγκυρας, και τί πιέσεις και εξευτελισµούς

δέχτηκαν, λαµβάνοντας επιτακτικά από τα κόµµατά τους και από το

κατεστηµένο της Αθήνας εντολή να υπογράψουν για την επικύρωση

των επαίσχυντων εκείνων συµφωνιών από την ελληνική βουλή, δεν έχει

παρά να ρίξει µια µατιά στα πρακτικά της βουλής της εποχής.

Τα αποτελέσµατα της συγκεκριµένης πολιτικής, µε την οποία

εξοµοιώθηκε ο θύτης µε το θύµα και αποκαταστάθηκε µια σχέση αφέντη

- ραγιά, δυστυχώς είναι σε όλους µας γνωστά και τα βλέπουµε

παρακάτω.

Με το νόµο περί του «Πόθεν έσχες την περιουσίαν» του 1942,

γνωστό ως Βαρλίκ Βεργκισί (Varlýk Vergisi), νόµος που ψηφίστηκε ενώ η

Ελλάδα ήταν υπό τριπλή κατοχή και πολεµούσε στο πλευρό των

«συµµάχων» εναντίον του φασισµού και του ναζισµού, τη ίδια περίοδο

που η Τουρκία παρίστανε τον «επιτήδειο ουδέτερο», εξοντώθηκαν

οικονοµικά και οδηγήθηκαν ξανά στα Τάγµατα Εργασίας οι Έλληνες της

Πόλης. Τότε δέχτηκε το πιο ισχυρό οικονοµικό πλήγµα, που επηρέασε τη

βιωσιµότητα της ελληνικής κοινότητας της Πόλης. Και όλα αυτά, πάνω

στο χαρτί της συµφωνίας ελληνοτουρκικής φιλίας του 1930.

Πάνω στην ίδια λογική και εφ’ όσον η Ελλάδα δεν όρθωσε ποτέ

αποτελεσµατικά και πειστικά το ανάστηµά της πολιτικά απέναντι στην

τουρκική επιθετικότητα, συνεχίστηκαν οι θηριωδίες των Τούρκων στους

Έλληνες της Πόλης, της Ίµβρου και της Τενέδου το Σεπτέµβριο του 1955.

Και ακριβώς επειδή δεν υπήρχε η αντίδραση που έπρεπε από

πλευράς της Ελλάδος και σε αυτήν την τουρκική βαρβαρότητα,

ακολούθησαν οι απελάσεις του 1964 και ξανά, παράλληλα µε την

εισβολή στην Κύπρο, οι βιασµοί του 1974, βιασµοί και καταπιέσεις που

συνεχίζονται µέχρι σήµερα. Σας θυµίζω το θέµα του ελληνικού

ορφανοτροφείου της Πριγκίπου, που πλήρωσαν µε δικά τους χρήµατα

οι Έλληνες της Πόλης και µόλις πέρυσι ακυρώθηκαν οι τίτλοι ιδιοκτησίας

του και πέρασε στην ιδιοκτησία του τουρκικού κράτους, κάτω από

κάποιο νοµικό πρόσχηµα, που στηρίζεται έναν νόµο περί βακουφίων,

µέρος του σχεδίου ολοκληρωτικής γενοκτονίας του ελληνισµού της

Πόλης.

Τα πράγµατα για την περίοδο 1974-2008 είναι πολύ χειρότερα. Τα

θύµατα αυτή τη φορά δεν είναι µόνο οι Έλληνες της Θράκης, της Πόλης,

του Πόντου, της Μικράς Ασίας και της Κύπρου.

Τα θύµατα είµαστε όλοι εµείς, οι Έλληνες πολίτες, που στην ουσία

υποχρεωνόµαστε εκ των πραγµάτων, λόγω εσφαλµένων πολιτικών

χειρισµών, να αποδεχτούµε µια νέα σχέση µεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος,

στην λογική του νεοοθωµανισµού και του νεοραγιαδισµού.

Γιατί πως αλλιώς µπορεί να χαρακτηρίσει κανείς την κατάσταση

σήµερα, που η Ελλάδα αντί για κατήγορος και διεκδικητής, είναι

απολογούµενη, στη λογική αυτού που λέει ο λαός µας:

«Εκεί που µας χρωστάγανε, µας κλέβουν και το βόδι»

Οι 150.000 Έλληνες της Πόλης, της Ίµβρου και της Τενέδου,

κυρίαρχη οικονοµική δύναµη στην Τουρκία του 1923, µετά από ένα

σχέδιο συστηµατικής γενοκτονίας που στήριξαν και συνεχίζουν να

στηρίζουν όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις της Τουρκίας, αλλά και

σύσσωµος ο τουρκικός λαός, µε µικρές εξαιρέσεις, το 2008 έγιναν δυο

τρεις χιλιάδες ψυχές, γηρασµένες και χωρίς ελπίδα υποστήριξης από το

εθνικό κέντρο. Τόσα χρόνια, αυτό έµαθαν οι άνθρωποι.

Από την άλλη πλευρά, οι 90.000 µουσουλµάνοι της Θράκης -

Ποµάκοι, Τούρκοι και Αθίγγανοι- του 1923, το 2008 έγιναν 150.000

Τούρκοι κατά τον κύριο Ερντογάν και τον κύριο Μπαµπατζάν, των

οποίων τα δικαιώµατα παραβιάζει ασύστολα και κατά κόρον η Ελλάς...

Και δεν λέω ότι αυτό δεν γινόταν στο παρελθόν. Ίσως η Ελλάδα,

αδυνατούσα να προασπίσει τα δικαιώµατα των Ελλήνων της Πόλης της

Ίµβρου και της Τενέδου, να παραβίαζε ορισµένα δικαιώµατα των

ανθρώπων αυτών.

Όµως τελικά, η Τουρκία, εκτός από τη γενοκτονία που διέπραξε

όλα αυτά τα χρόνια εναντίον του Ελληνισµού της Πόλης, εν τοις

πράγµασι έχει παραβιάσει βάναυσα τη συνθήκη της Λοζάννης, αφού µε

συγκεκριµένες πολιτικές πράξεις ανέτρεψε το πνεύµα της αµοιβαιότητας

της Συνθήκης, καθιστώντας την Ελλάδα στην ουσία ανυπεράσπιστη

µπροστά στις ορέξεις της.

Το ζητούµενο

Ποιο θα πρέπει να είναι το ζητούµενο όµως σε όλη αυτή την ιστορία;

Το πως και το γιατί φθάσαµε εδώ.

Η Ελλάδα, επί έναν αιώνα δεν κατόρθωσε να αντιµετωπίσει

αποτελεσµατικά την Τουρκία, νοµιµοποιώντας στην ουσία µε τη στάση

της τις απαράδεκτες πολιτικές της Άγκυρας. .εν κατόρθωσε να

συγκροτήσει µια στρατηγική, η οποία θα της επέτρεπε να συλλάβει και

να υλοποιήσει πολιτικές που θα της έδιναν τη δυνατότητα να

αποκρούσει την τουρκική επιθετικότητα και να προασπίσει τα

συµφέροντά της.

Τη στιγµή που είναι σε όλους γνωστό ότι η ευφυείς πολιτικές και οι

εύστοχες επιλογές στις διµερείς και στις διεθνείς σχέσεις, τις

περισσότερες φορές είναι δυνατόν να εξισορροπήσουν πιθανές

ανισορροπίες στο ισοζύγιο δυνάµεων, η Ελλάδα, αντί να αναδείξει

πολιτικά το πραγµατικό πρόσωπο της Τουρκίας και να επιδιώξει να φέρει

την Άγκυρα σε θέση απολογούµενου και άµυνας, αντί να διεκδικήσει τη

δικαίωση στο θέµα της γενοκτονίας, αντί να διεκδικήσει τα δικαιώµατα

των Ελλήνων της Πόλης της Ίµβρου και της Τενέδου, τη δικαίωση στην

Κύπρο, ακριβώς για να βάλει φραγµό σε αντίστοιχες µελλοντικές

πολιτικές και σε πολιτικές παράλογων διεκδικήσεων, που όλοι πολύ

καλά γνωρίζουµε ποιες είναι, κινούµαστε στην κατεύθυνση της

εξοµάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων ούτε καν στη λογική της

εξοµοίωσης του θύµατος µε το θύτη, αλλά στη λογική του «σφάξε µε

πασά µου ν’ αγιάσω». Γιατί τί άλλο µπορεί να υποθέσει κανείς, τι

µηνύµατα δίνουµε στην ίδια την Τουρκία, στη διεθνή κοινότητα, αλλά και

στον ελληνικό λαό, όταν καταθέτουµε στεφάνια όχι στο εθνικό µνηµείο

µιας χώρας, αλλά στον τάφο ενός ατόµου, ενός καθαρού φασίστα,

που ήταν αυτός που ηγήθηκε των εγκληµατικών οµάδων που διέπραξαν

τη γενοκτονία εναντίον του ελληνισµού; Τι µηνύµατα δίνουµε στους

απογόνους των θυµάτων της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου,

της Θράκης και της Μικράς Ασίας, όταν από τη µια πλευρά η ελληνική

πολιτεία έχει αναγνωρίσει τη Γενοκτονία και µετά από λίγους µήνες, στις

19 Μαΐου, θα κληθούµε να παραστούµε σε επίσηµες κρατικές τελετές για

τη µνήµη της Γενοκτονίας και από την άλλη τιµούµε µε τον πιο επίσηµο

τρόπο µε κατάθεση στεφάνου τον αρχιγενοκτόνο των προγόνων µας;

.εν αντιλαµβανόµαστε ότι µε τέτοιες πράξεις αυτοϋπονοµευόµαστε και στρώνουµε το χαλί για τις επόµενες ανάλογες

πολιτικές της Τουρκίας;

Τη στιγµή που το ηθικό και η αυτοπεποίθηση του ελληνικού λαού, εξ’

αιτίας της συνεχούς υποχωρητικότητας είναι στο χειρότερο σηµείο, δεν

αντιλαµβανόµαστε ότι η προσπάθεια εξοµάλυνσης των

ελληνοτουρκικών σχέσεων µε το συγκεκριµένο τρόπο, ενώ υφίσταται η

απειλή πολέµου, οι καθηµερινές παραβιάσεις στο Αιγαίο και οι

απροκάλυπτες αµφισβητήσεις στα Ίµια, τη Γαύδο και στο σύνολο του

Αιγαίου, εγκαθιστούν µια σχέση υποτέλειας ανάµεσα στην Τουρκία και

την Ελλάδα;

Εθνική Στρατηγική και Προοπτική

Και τώρα, θα µου επιτρέψετε να περάσω στο τελευταίο µέρος της

οµιλίας µου. Η Ελλάδα είναι µέλος του ΝΑΤΟ και πλήρες µέλος της

Ευρωπαϊκής Ένωσης και, πολύ σωστά κατά την άποψή µου, επιδιώκει

την ουσιαστική συµµετοχή της σε όλους τους διεθνείς οργανισµούς και

σε όσα διαδραµατίζονται σε όλο τον κόσµο, για να ενισχύει συνεχώς τη

θέση της στο διεθνές σκηνικό.

Αυτό, κατ’ αρχάς είναι µια ορθή επιλογή, αφού η διεθνής θέση

της χώρας είναι αυτή που είναι δυνατόν να εξισορροπήσει τυχόν

αδυναµίες και ελλείψεις που είναι δυνατόν να εµφανιστούν στις σχέσεις

µας µε διάφορες χώρες σε διµερές επίπεδο.

Η Ελλάδα, µε τη συµµετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση,

κατόρθωσε για πρώτη φορά στην ιστορία να συµµετέχει σε έναν διεθνή

οργανισµό, στον οποίο δεν είναι µέλος η Τουρκία. .ηλαδή, η Ελλάδα

συµµετέχει σε έναν οργανισµό στον οποίο η Αθήνα έχει τη δυνατότητα

να επηρεάζει και να δροµολογεί εξελίξεις και να επηρεάζει αποφάσεις για

θέµατα που αφορούν αυτήν καθ’ αυτήν την Τουρκία, χωρίς να έχει τη

δυνατότητα η Άγκυρα να επηρεάσει εκ των έσω τις εξελίξεις και τις

αποφάσεις αυτές.

Το γεγονός αυτό εξασφαλίζει στην ουσία ένα στρατηγικό

πλεονέκτηµα στην Ελλάδα, µε το οποίο προσπαθούµε να

αντιµετωπίσουµε τα προβλήµατα που δηµιουργεί κατά καιρούς στη

χώρα µας το γεωπολιτικό και στρατηγικό µέγεθος της Τουρκίας, που

όντως είναι µεγάλο.

Ο τρόπος µε τον οποίο ασκείται η πολιτική του κατευνασµού της

Τουρκίας, που ακολουθείται πιστά από τα µέσα της δεκαετίας του 1990

µέχρι σήµερα, έχει θετικές πλευρές και θετικά αποτελέσµατα -όπως για

παράδειγµα η είσοδος της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση- πλην όµως

είναι µονοσήµαντη και χωρίς βάθος. Από την άλλη πλευρά, ως µέρος

αυτής της πολιτικής, χρησιµοποιείται και «καταναλώνεται» ίσως το

µοναδικό στρατηγικό πλεονέκτηµα που έχει η Ελλάδα στα χέρια της

έναντι της Τουρκίας, χωρίς να εξασφαλίζουµε απτά και µόνιµου

χαρακτήρα αποτελέσµατα. Και εννοώ την πολιτική της χώρας µας

απέναντι στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Η πολιτική

υποστήριξης της πορείας της Τουρκίας προς την Ευρώπη, µε τελικό

στόχο την είσοδό της ως πλήρες µέλος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι

ορθή µόνο υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία στο δροµολόγιο αυτό

προς την πλήρη ένταξη θα προβαίνει σταδιακά σε µόνιµου χαρακτήρα

αλλαγές, παραχωρήσεις και δεσµεύσεις, οι οποίες θα την καταστήσουν

στο τέλος της διαδικασίας µια χώρα που τουλάχιστον δεν θα συνιστά

απειλή εθνικής ασφάλειας για την Ελλάδα. (Φυσικά υπάρχουν ενστάσεις

στο κατά πόσο µπορεί κανείς να έχει εµπιστοσύνη στις υποσχέσεις και

στις υπογραφές που βάζει η Τουρκία, όπως επίσης υπάρχουν ενστάσεις

στο κατά πόσο η Ευρώπη µπορεί να «σηκώσει» την Τουρκία, αφού

υπάρχει ο κίνδυνος αντί για τον εξευρωπαϊσµό της Τουρκίας, να

οδηγηθούµε σε εκτουρκισµό της ίδιας της Ε.Ε. ή τουλάχιστον της ΝΑ

Ευρώπης. Τέλος πάντων, οµιλούµε επί τη βάσει αρχών.)

Στις παραχωρήσεις και τις ρυθµίσεις που αναφέρθηκα, θα πρέπει

να συµπεριληφθούν προσεκτικά µια σειρά από θέµατα, όπως η επίλυση

του Κυπριακού, τα θέµατα που αφορούν τα δικαιώµατα του

Πατριαρχείου και των Ελλήνων της Πόλης της Ίµβρου και της Τενέδου, η

αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, της Θράκης και

της Μικράς Ασίας και τα ζητήµατα αστικής φύσεως που πιθανόν να

υφίστανται, η απροκάλυπτη ανάµειξη στα εσωτερικά της χώρας µας, µε

την παραβίαση των δικαιωµάτων των Ποµάκων και των Αθιγγάνων της

ελληνικής Θράκης, που εκτουρκίζονται βίαια από το τουρκικό προξενείο

της Κοµοτηνής, υπό την ακατανόητη ανοχή της ελληνικής πολιτείας.

Τέλος θα πρέπει να εξασφαλιστεί ως ένα από τα πρώτα βήµατα ένα

ζήτηµα που διαχρονικά προσδίδει στρατηγικό βάθος και εξασφαλίζει την

επιβίωση της ίδιας της Ελλάδας. Το ζήτηµα του Αιγαίου, που αποτελεί

τον πνεύµονα του Ελληνισµού. Να σας θυµίσω ότι κατά έναν επίσης

ακατανόητο τρόπο, στην 4η παράγραφο της συµφωνίας της Μαδρίτης

αποδεχτήκαµε ότι η Τουρκία έχει ζωτικά συµφέροντα στο Αιγαίο, για να

νοµιµοποιήσουµε στην ουσία το casus belli της Άγκυρας, αφού είναι

κοινά αποδεκτό ότι η κάθε χώρα κατά κάποιο τρόπο νοµιµοποιείται να

προστατέψει τα ζωτικά της συµφέροντα ακόµη και µε πόλεµο. Εν πάση

περιπτώσει, σε αυτό το δροµολόγιο της Τουρκίας προς την Ευρώπη, θα

πρέπει να λυθεί οριστικά το ζήτηµα της άρσης του casus belli και η

καθαρή αποδοχή από πλευράς της Τουρκίας του δικαίου της

θάλασσας, που δίνει το δικαίωµα στην Ελλάδα να επεκτείνει τα χωρικά

της ύδατα στα 12 ναυτικά µίλια. Να σηµειωθεί ότι σε περίπτωση που

συµβεί αυτό (η επέκταση των χωρικών µας υδάτων στα 12 ν.µ.) λύνονται

ως δια µαγείας όλα τα ελληνοτουρκικά προβλήµατα ή µάλλον οι

απαράδεκτες διεκδικήσεις της Άγκυρας στο Αιγαίο.

Κυρίες και κύριοι

Η άποψή µου είναι ότι η Ελλάδα οφείλει και πρέπει να έχει καλές

σχέσεις µε όλες τις χώρες του κόσµου και φυσικά µε όλες τις χώρες της

περιοχής. Μόνον ένα περιβάλον ασφάλειας και συνεργασίας θα µας

επιτρέψει να αναπτύξουµε τη δυναµική µας και να επιδείξουµε την

εξωστρέφεια που απαιτούν οι καιροί και να υποστηρίξουµε τα

γεωπολιτικά, τα εθνικά και τα οικονοµικά συµφέροντα της Ελλάδος και

του Ελληνισµού στην περιοχή.

Στην προσπάθειά µας αυτή θα πρέπει να εξαλείψουµε τα

στερεότυπα που εµπόδιζαν την προσέγγιση και την ανάπτυξη των

σχέσεων µεταξύ των λαών, ακόµη και ξαναγράφοντας -χωρίς όµως να

παραχαράσσουµε- την ιστορία. Και φυσικά, ανάµεσα στις προσπάθειές

µας αυτές θα πρέπει να συµπεριληφθεί η προσέγγιση και η εξοµάλυνση

των σχέσεων µε την Τουρκία και η ιστορική συνεννόηση ανάµεσα στον

ελληνικό και τον τουρκικό λαό. Αυτό όµως θα πρέπει να γίνεται επί τη

βάσει ξεκάθαρων αρχών και κυρίως, µε ένα σχέδιο που έχει

ενσωµατώσει τα διδάγµατα της ιστορίας και το κυριότερο, θα µας

προστατέψει από νέες τραγικές περιπέτειες που είναι δυνατόν να

προέλθουν εξ ανατολών. Με πολιτικές που δεν θα προσβάλουν, αλλά

θα δίνουν αυτοπεποίθηση στον ελληνικό λαό.

Όµως, η -κυριολεκτικά χωρίς κανένα αντάλλαγµα- άτακτη

υποχώρηση της Ελλάδος σε όλα τα µέτωπα (κουρδικό, κυπριακό,

ποντιακό, σκοπιανό κλπ), τη στιγµή που η Τουρκία συνεχίζει τις

ανθελληνικές και άκρως επικίνδυνες για τα εθνικά µας συµφέροντα και

την ενότητα της χώρας µας πολιτικές της στην Κύπρο, τη Θράκη, το

Αιγαίο, τα Σκόπια, το Κοσσυφοπέδιο, την Αλβανία και την λεγόµενη

Τσαµουριά, δεν συνιστούν κινήσεις καλής θέλησης, µε σκοπό την

εξοµάλυνση των Ε-Τ σχέσεων, αλλά βαρύτατο ολίσθηµα, τις συνέπειες

του οποίου θα κληθούµε να πληρώσουµε, όταν ίσως οι πρωταγωνιστές

αυτής της πολιτικής δεν θα είναι ενεργά πολιτικά πρόσωπα.

Γι’ αυτό, ως µέσον άµυνας σε όλα τα παραπάνω, ύψιστο

καθήκον του κάθε Έλληνα πολίτη είναι να παρατηρεί και να καταγγέλλει

έγκαιρα, χωρίς φανατισµούς και εντάσεις, αλλά µε καθαρή πατριωτική

φωνή κάθε πολιτική κίνηση και απόφαση που στην ουσία υποθηκεύει τα

εθνικά µας συµφέροντα και φαλκιδεύει το µέλλον και την πορεία του

τόπου και του Ελληνισµού.

Τέλος, θα ήθελα ενώπιόν σας να θέσω ένα ρητορικό ερώτηµα.

Αναρωτιέµαι αν όλοι αυτοί, οι ταγοί του Έθνους µας, που µε τις

αποφάσεις και τις επιλογές τους στο πεδίο των Ε-Τ σχέσεων µας έφεραν

διαχρονικά στη σηµερινή κατάσταση, είναι σε θέση να κοιτάξουν στα

µάτια τον κάθε Έλληνα και ειδικά εµάς τους Πόντιους, τους Κυπρίους,

τους Θράκες, τους Κωνσταντινουπολίτες, τους Σµυρνιούς που

συνωστίζονταν…..

Σας ευχαριστώ

*Κείµενο οµιλίας που έκανε ο Σάββας Καλεντερίδης στις 6

Φεβρουαρίου 2008 στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ελληνικού

Ανανεωτικού Ρεύµατος, Ακαδηµίας 88

ΙΝΦΟΓΝ.Μ.Ν ΕΚ.ΟΣΕΙΣ-ΜΕΛΕΤΕΣ

ΒΙΒΛΙΟΠ.ΛΕΙΟ: ΦΙΛΕΛΛΗΝ.Ν 14, ΣΥΝΤΑΓΜΑ

ΤΗΛ. 2103316036, ΦΑΞ 2103250421

ΙΣΤΟΣΕΛΙ.Α: www.infognomon.gr

Ε-ΜAIL: skal@infognomon.gr

10