Πίσω στο ευρετήριο

 Λευτέρης Σκλάβος

Ένας πρωτοπόρος στην ιστορία του κινηματογράφου

Της Χριστιάννας Λούπα

loupachr@otenet.gr

Όταν ο εννιάχρονος Λευτέρης είδε την πατρίδα του, τη Σμύρνη, να καίγεται την καταραμένη εκείνη χρονιά του 1922, ένιωσε τον όμορφο κόσμο του να γκρεμίζεται συθέμελα κι από τα παιδικά του μάτια δεν έσβησαν ποτέ οι φλόγες και οι φρικιαστικές σκηνές που διαδραματίστηκαν στην άλλοτε πανέμορφη πρωτεύουσα της Ιωνίας. Τις εικόνες αυτές τις μετέφερε και στην αντίπερα όχθη, όπως και χιλιάδες πρόσφυγες που είχαν την τύχη να γλιτώσουν από το μένος του Κεμάλ και δεν τις ξέχασε ως το τέλος της ζωής του. Αυτό όμως που κανείς δεν φανταζόταν τότε ήταν ότι το μικρό αυτό αγόρι σύντομα θα κατάφερνε να γίνει ο πιο γνωστός αιθουσάρχης στον ελλαδικό χώρο, προσφέροντας τα μέγιστα στο χώρο της μεγάλης οθόνης. Ο λόγος βέβαια για τον Λευτέρη Σκλάβο, που έφυγε πρόσφατα από κοντά μας - ήσυχα και αθόρυβα, όπως πάντα επιθυμούσε - σε ηλικία ενενήντα τεσσάρων ετών.

Ο μικρός Λευτέρης εγκαταστάθηκε στη Δραπετσώνα με την οικογένειά του, που μαζί με ένα εκατομμύριο περίπου πρόσφυγες έχει κιόλας αποδυθεί σ’ έναν τιτάνιο αγώνα επιβίωσης. Σε ηλικία μόλις δεκατεσσάρων ετών ξεκινά την πρώτη του επιχείρηση, το αναψυκτήριο του κινηματογράφου «Αθηναϊκόν», στα Ταμπούρια του Πειραιά, ενώ το 1930 επιστρέφει στη Σμύρνη, όπου εργάζεται σε φωτογραφείο και γυρίζει με φίλους δεκάδες διασκεδαστικά φιλμάκια, χόμπυ που θα συνεχίσει και μετά τον γυρισμό του στην Ελλάδα. Πράγματι, το 1935 αναγκάζεται να εγκαταλείψει την αγαπημένη πατρίδα του για δεύτερη φορά, αφού κατηγορηματικά αρνείται να πάρει την τουρκική υπηκοότητα προκειμένου να παραμείνει στη Σμύρνη.

Την ίδια χρονιά ο νεαρός επιχειρηματίας εισβάλλει δυναμικά στο χώρο της μεγάλης οθόνης, ιδρύοντας τον θερινό κινηματογράφο «Ορφέα», στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης, χωρητικότητας χιλίων οκτακοσίων ατόμων, που έμελλε να γράψει ιστορία και που αποτέλεσε και το εναρκτήριο λάκτισμα για την ίδρυση μιας πλειάδας αιθουσών προβολής σε ολόκληρη την Ελλάδα.

 Ακολουθούν ο «Αστέρας» στον Πειραιά, το θέατρο Σκιών «Μαμάη» στη Λ. Βουλιαγμένης, το «Λουξ» στα Καμίνια, το «Σινέ – Υμηττός», το «Λουξ» στη Λ. Βουλιαγμένης, το «Μαϊάμι» και το «Λουξ» στη Γλυφάδα, το «Αλάμπρα» στην πλατεία Κάνιγγος, το «Ελληνίς» και το «Τιτάνια» στον Πειραιά, το «Ευτέρπη» στο Λαύριο, το «Σινέ – Κάτια» στη Νέα Πεντέλη και αρκετοί ακόμα, όπως στη Λάρισα, το Άργος, που, λόγω οικονομίας χώρου, αδυνατώ να κατονομάσω. Σημαντική παράλειψη θα ήταν, εξ άλλου, να μην αναφερθώ στον περιοδεύοντα «Ορφέα» που γύριζε στα χωριά της Πελοποννήσου και της Κεντρικής και Βορειοδυτικής Ελλάδας - όπου οι άνθρωποι δεν είχαν ξαναδεί κινηματογράφο – ακόμα και με αντίξοες καιρικές συνθήκες.

Όμως οι καιροί για την Ελλάδα δεν ήταν εύκολοι. Όταν ξέσπασε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος ο Λευτέρης Σκλάβος πολέμησε στην πρώτη γραμμή στα χιονισμένα αλβανικά βουνά, ενώ από ένα παράξενο καπρίτσιο της μοίρας, έχασε τον αδελφό και την αδελφή του, όταν οι Γερμανοί, κατά την αποχώρησή τους από την Αθήνα τον Οκτώβριο του 1944, έκαναν μπλόκο και τους εκτέλεσαν μαζί με τον θυρωρό του «Ορφέα», ακριβώς μπροστά στον κινηματογράφο.

Δυστυχώς όμως το 1954, πυρκαγιά στον «Ορφέα» καταστρέφει ολοκληρωτικά σχεδόν την κινηματογραφική συλλογή και το αρχείο του Λευτέρη Σκλάβου, ενώ το 1987 ο χώρος που φιλοξενείται ο ιστορικός κινηματογράφος ανακηρύσσεται διατηρητέος από τη Μελίνα Μερκούρη και επτά χρόνια αργότερα θεμελιώνεται το Πολιτιστικό Κέντρο και Κινηματογράφος Ορφέας από το Δήμαρχο Αθηναίων Λ. Κουρή.

Σήμερα, ο γιος του κυρ’ Ορφέα, ο γνωστός σκηνοθέτης Πολ Σκλάβος, συνεχίζει την παράδοση με τον θερινό «Ορφέα» στη Σαρωνίδα, θυμίζοντάς μας τα λόγια του Δημήτρη Ιατρόπουλου: «Το θερινό σινεμά είναι ένα ιστορικό δρώμενο στα όρια της μεγάλης ποίησης. Εκεί που το μελό της οθόνης φλερτάρει με τη σκληρή πραγματικότητα της αληθινής ζωής. Παντρεύονται για μιάμιση – δυο ωρίτσες και γεννάνε την κρυφή ελπίδα για λίγη χαρά, μια στάλα κέφι, ένα δάκρυ υπομονή, μια ιδέα κουράγιο, ένα πρόσχαρο «Κάτι» επιτέλους, μέσα στο πανάγριο Τίποτε, που ορθώνεται να σου καταπιεί τη ζωή. Και τότε, αλλά και σήμερα…».

Και καθώς το μάτι μου πέφτει πάνω στην αφιέρωση στο Λεύκωμα που εκδόθηκε για την Έκθεση Παραδοσιακής Κινηματογραφικής Γιγαντοαφίσας από τη συλλογή του κυρ’ Ορφέα: «Χαρισμένο στην αγαπημένη μου φίλη Χριστιάννα για να με θυμάται. Με πολλή αγάπη, Σκλάβος Ελεύθερος. Σαρωνίδα 3/12/2005», φέρνω και ξαναφέρνω στο νου μου την εικόνα του αρχοντικού άνδρα με τα λευκά μαλλιά, το γλυκό χαμόγελο, την πηγαία ευγένεια και το κοφτερό επιχειρηματικό μυαλό, στον οποίο τόσα πολλά οφείλει η Έβδομη Τέχνη.

Καλό ταξίδι κυρ’ Ορφέα! 

*Η Χριστιάννα Λούπα είναι δικηγόρος και συγγραφέας των βιβλίων «Μετά την Καταστροφή» και «Στους Δρόμους του Πεπρωμένου»