Πίσω στο ευρετήριο

Φάνης Μαλκίδης

Εξήντα χρόνια από τη ψήφιση της  Σύμβασης για τη γενοκτονία του ΟΗΕ. Ένα επίκαιρο και ανοιχτό ζήτημα.

Η αποσιώπηση  για δεκάδες χρόνια των βασικών αιτιών διωγμού του Ελληνισμού της Ιωνίας, της Θράκης, του Πόντου από τις εστίες του,  παρέμεινε για τη μεγάλη μάζα των προσφύγων ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Παρά το γεγονός ότι η επίλυση των βασικών προβλημάτων όπως η επιβίωση, η αναζήτηση εργασίας ήταν το κυριότερο μέλημα του προσφυγικού κόσμου, εντούτοις ποτέ δεν έλειψε η μεταφορά μέσω των αφηγήσεων,  η αναζήτηση και η δημοσιοποίηση πτυχών και παραμέτρων της βίαιης εξόδου. Παρά τις προσπάθειες που έγιναν  από το κράτος και τους πολυποίκιλους  μηχανισμούς του για να καλυφθεί η βία που γνώρισε ο Ελληνικός λαός στην καθ’ ημάς Ανατολή, οι σύλλογοι, οι κιβωτοί διάσωσης της μνήμης και οι πρώτες αναφορές από τους πρόσφυγες διανοούμενους ήταν η απάντηση στον πόλεμο της λήθης.

Τουρκίας οδήγησε στην εισβολή στην Κύπρο και στην τουρκική κατοχή. Η μεταπολίτευση και ιδιαίτερα η δεκαετία του 1980 αποτελεί την περίοδο αναγέννησης του προσφυγικού κόσμου. Πολλοί πρόσφυγες αναζητούν τη χαμένη ταυτότητά τους, η οποία είχε  περιοριστεί στις συνηθισμένες πολιτιστικές συγκεντρώσεις και αναζητούν την ιστορία τους.  Εκδίδονται βιβλία και αναλαμβάνονται οι πρώτες πρωτοβουλίες από τους προσφυγικούς συλλόγους για να τιμηθεί η μνήμη των θυμάτων του ολοκαυτώματος των Ελλήνων. Οι πρώτες συγκεντρώσεις στους προσφυγικούς δήμους, οι πρώτες πρωτοβουλίες για μία νέα προσέγγιση με την ιστορία του Ελληνισμού της καθ’ ημάς Ανατολή,  σηματοδοτούν μία νέα περίοδο του προσφυγικού ζητήματος ενώ ακούγεται για πρώτη φορά τόσο συχνά η λέξη γενοκτονία.

Η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων  αποτέλεσε καταστατικό στόχο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών  (ΟΗΕ)  και ειδικότερα της Γενικής του Συνέλευσης και του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου. Η θεμελιώδης παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων  έγινε με τα μαζικά εγκλήματα εναντίον λαών τα οποία μεταπολεμικά ονομάστηκαν γενοκτονία.

Η έννοια «γενοκτονία» εκφράζεται για πρώτη φορά το 1944 από τον Ραφαήλ Λέμκιν  καθηγητή  του Πανεπιστημίου του Γέιλ και αναδείχθηκε λίγο πριν από τη Δίκη της Νυρεμβέργης, κατά των πρωταιτίων της εξολόθρευσης των Εβραίων  καθώς και της εξόντωσης των ευρωπαϊκών λαών πριν και  κατά τη διάρκεια  του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η γενοκτονία αποτέλεσε και το κύριο κατηγορητήριο -όρο στη Δίκη της Νυρεμβέργης και μετά την απόφασή της του Δικαστηρίου, ο ΟΗΕ ψηφίζει στη Γενική Συνέλευσή του  το 1948  τη Συνθήκη για την Πρόληψη και την Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, η οποία αποτελείται από 19 άρθρα.

Τα βασικά σημεία της συνθήκης για τη γενοκτονία έχουν ως εξής:

«Τα συμβαλλόμενα μέρη επιβεβαιούν ότι η γενοκτονία. συντελουμένη είτε εν καιρώ ειρήνης είτε εν καιρώ πολέμου, τυγχάνει έγκλημα διεθνούς δικαίου και αναλαμβάνουν την υποχρέωσιν να προλαμβάνουν και να τιμωρούν τούτο». (Άρθρο 1)

 «Γενοκτονία σημαίνει οποιαδήποτε από τις ακόλουθες πράξεις οι οποίες διαπράττονται με την πρόθεση καταστροφής, εν όλω ή εν μέρει, μίας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας ως τέτοιας α) ανθρωποκτονία μελών της ομάδας, β) πρόκληση βαρείας σωματικής ή διανοητικής βλάβης σε μέλη της ομάδας γ) με πρόθεση επιβολή  επί της ομάδας συνθηκών ζωής υπολογισμένων να επιφέρουν τη φυσική καταστροφή της εν όλω ή εν μέρει, δ) επιβολή μέτρων που σκοπεύουν στην παρεμπόδιση των γεννήσεων εντός της ομάδας ε) δια της βίας μεταφορά παιδιών της ομάδας σε άλλη ομάδα». (Άρθρο 2).

Επίσης σε επόμενα άρθρα της Συνθήκης αναφέρονται τα εξής:

 «Οι παρακάτω αξιόποινες πράξεις τιμωρούνται»: α) γενοκτονία, β) συνωμοσία προς διάπραξη γενοκτονίας, γ) άμεσα ή έμμεσα η υποκίνηση διάπραξης γενοκτονίας, δ) απόπειρα διάπραξης γενοκτονίας, ε) συμμετοχή σε γενοκτονία.( Άρθρο 3).

 «Τιμωρούνται τα άτομα που συνωμοτούν και πράττουν τα προαναφερόμενα στο άρθρο 3, ανεξαιρέτως αν έδρασαν με συνταγματικότητα, με δημόσια εντολή ή ατομικά». (Άρθρο 4).

 «Τα άτομα που διέπραξαν γενοκτονία  ή μια οποιαδήποτε από τις άλλες πράξεις που απαριθμούνται στο άρθρο 3, θα τιμωρούνται ανεξάρτητα  αν είναι μέλη κυβέρνησης, κρατικοί λειτουργοί ή  ιδιώτες». (Άρθρο 5).

«Τα άτομα που ευθύνονται για πράξη γενοκτονίας ή άλλη πράξη όπως αναφέρεται στο 3^ο άρθρο, πρέπει να δικαστούν στη χώρα που έχει διαπραχθεί το αδίκημα ή σε κάποιο διεθνές ποινικό Δικαστήριο που θα γίνει αποδεκτό από τους συμβαλλόμενους…..». (Άρθρο 6).  

Η γενοκτονία σύμφωνα με τη Συνθήκη αφορά ένα έγκλημα που αποβλέπει στη συστηματική, με βίαια ως επί το πλείστον μέσα, επιδιωκόμενη εξόντωση ολόκληρης φυλής ή τμήματος αυτής σε ορισμένο τόπο και πρόκειται για ένα πρωτογενές έγκλημα, το οποίο δεν έχει συνάρτηση με πολεμικές συγκρούσεις. Είναι η καταστροφή ενός έθνους ή μιας εθνικής ομάδας, ένα συντονισμένο σχέδιο που τείνει να καταστρέψει τα θεμέλια της ζωής των εθνικών ομάδων, με στόχο να εξοντωθούν.

Από τότε που υπήρξε η  άνοδος των Νεότουρκων, συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια,   σημειώθηκε μία συστηματική διαδικασία εξόντωσης, που άρχισε με τον  αφοπλισμό και τη μαζική θανάτωση των Ελλήνων που είχαν καταταγεί στον τουρκικό στρατό, εξόντωση των ηγετών, τη σύλληψη και τη σφαγή των σωματικά ικανών ανδρών. Ακολούθησε η εκτόπιση των γυναικών, των παιδιών,  των ανδρών (άρρωστοι, ανάπηροι, γέροντες). Ωστόσο, οι συνθήκες, κάτω από τις οποίες  έγινε η εκτόπιση, ήταν τόσο σκληρές ώστε αυτοί που έφτασαν στον τελικό προορισμό τους,  ήταν ελάχιστοι. Έτσι οι εκτοπίσεις, οι ατέλειωτες πορείες των «ταγμάτων εργασίας» ήταν μία νέα μορφή εξόντωσης. H γενική μορφή των σφαγών και εκτοπίσεων καθώς και η συστηματική εξαφάνιση  των Ελλήνων μαρτυρούν ξεκάθαρα την ύπαρξη πρόθεσης γενοκτονίας, η οποία συνεχίστηκε και από το κεμαλικό καθεστώς.

 Η μακροχρόνια σιωπή που περιθωριοποίησε  το οργανωμένο, προσχεδιασμένο και συστηματικό σχέδιο  εξαφάνισης του ελληνικού λαού της Θράκης, της Ιωνίας, του Πόντου, έχει αντικατασταθεί από την ενεργοποίηση και την ανάγκη επανατοποθέτησης της ιστορίας. Παρά τη πολυετή λήθη, την πολιτική αμνησίας, τα εμπόδια που τέθηκαν από το κράτος και τους μηχανισμούς, η σημερινή πραγματικότητα  αφορά μία άνευ προηγουμένου κινητικότητα.  Παρά την επίσημη  θεσμική ολιγωρία  είναι αδιαμφισβήτητο  γεγονός ότι η ανάδειξη του  μαζικού εγκλήματος αποτελεί μείζον  στόχο για τον προσφυγικό κόσμο, ο οποίος με τη συμπλήρωση εξήντα ατών από τη ψήφιση της Σύμβασης για τη Γενοκτονία, θα πρέπει να ανοίξει ένα νέο κύκλο κινήσεων και πράξεων. Ουσίας και αποτελέσματος. 

Ο Φάνης Μαλκίδης είναι μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ακαδημαϊκών για την Μελέτη των Γενοκτονιών και τον Ιανουάριο του 2009 θα μιλήσει στο 1^ο Διεθνές Συνέδριο που διοργανώνεται για την 60^η επέτειο της ψήφισης της Σύμβασης για τη Γενοκτονία, στη Μεγάλη Βρετανία.