Το
Κοσσυφοπέδιο και η βαλκανική Πανδώρα
Του
Φάνη Μαλκίδη
1.
Οι
προτάσεις Αχτισάρι και ένα ακόμη
κράτος στα γιουγκοσλαβικά ερείπια
Η
απόφαση 1244 του 1999, την οποία
έλαβε το Συμβούλιο Ασφαλείας
του ΟΗΕ για το Κοσσυφοπέδιο, εάν
συνδυαστεί με τη στρατιωτική επέμβαση
του ΝΑΤΟ το ίδιο έτος, έχει
δημιούργησε μία νέα κατάσταση στην
περιοχή και σε όλα τα Βαλκάνια. Εδώ και
οχτώ χρόνια η πρώην σερβική επαρχία έχει
περάσει σε διεθνή έλεγχο και παρά τις
σχετικές διαβεβαιώσεις για εξεύρεση «λύσης»,
αυτή δεν προωθήθηκε μέχρι σήμερα. Οι
τελευταίες προτάσεις του
απεσταλμένου του ΟΗΕ, Μ. Αχτισαάρι,
που έχει συνεργαστεί με της Ρωσία και
την ΕΕ, παραδόθηκαν σε
Σέρβους και Αλβανούς την πρότασή του για
το τελικό (;) καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου,
προωθούν ένα (ακόμη)
κράτος στα γιουγκοσλαβικά ερείπια,
δημιουργώντας ταυτόχρονα νέες
συγκρούσεις στο πρώην ενιαίο αυτό χώρο.
Σύμφωνα
με τις προτάσεις του Αχτισάρι, το
Κοσσυφοπέδιο θα κυβερνάται από
εκλεγμένη κυβέρνηση, με σύνταγμα, που θα
ψηφιστεί εντός 120 ημερών, μετά τη σχετική
συμφωνία διεθνούς κοινότητας,
Αλβανών και Σέρβων, θα έχει δική της
σημαία και εθνικό ύμνο. Το νέο
δημιούργημα της διεθνούς κοινότητας θα
μπορεί να υπογράφει διμερείς διεθνείς
συμβάσεις, ενώ θα μπορεί
να θέσει υποψηφιότητα για μέλος
στους διεθνείς οργανισμούς. Το κράτος
του Κοσσυφοπεδίου δεν θα διαθέτει
στρατό, παρά μόνο ένα σώμα εθνοφυλακής
3.300 ανδρών, χωρίς βαριά όπλα, την
ασφάλειά του νέου κράτους θα την
εγγυάται το ΝΑΤΟ, ενώ
την πολιτική διοίκηση θα την
εποπτεύει η Ευρωπαϊκή Ένωση κατά το
πρότυπο της Βοσνίας- Ερζεγοβίνης.
Εντός εννέα μηνών θα διεξαχθούν
κοινοβουλευτικές και τοπικές εκλογές,
ενώ για τους Σέρβους, υπάρχουν ειδικές
διατάξεις για αντιπροσώπευση στην
κυβέρνηση, το Κοινοβούλιο και την τοπική
αυτοδιοίκηση. Προστατευτικές διατάξεις
υπάρχουν ακόμη για τα μνημεία των Σέρβων,
πολλά από αυτά έχουν ήδη
καταστραφεί, ενώ από την ημέρα που οι
ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις εισήλθαν το
Κοσσυφοπέδιο, αναγκάστηκαν να
εγκαταλείψουν τις εστίες του 250.000 Σέρβοι,
Τσιγγάνοι και άλλες μειονότητες.
Ακόμη
στις προτάσεις του Αχτισάρι υπάρχει
ρητή διάταξη πως το Κοσσυφοπέδιο δεν θα
μπορεί να ενωθεί με άλλο κράτος ή
περιοχή (Αλβανία και
δυτικές περιοχές της πΓΔΜ),
ενώ ταυτόχρονα απαγορεύει και την
απόσχιση των σερβικών θυλάκων και την
ένωσή τους με τη Σερβία.
2.
Οι
αντιδράσεις
Από
την πλευρά των Σέρβων ο πρόεδρος της
χώρας Μ. Τάντιτς απέρριψε,
όπως ήταν αναμενόμενο,
κατηγορηματικά τη λύση της ανεξαρτησίας,
δηλώνοντας ότι η Σερβία δεν θα την
αποδεχτεί ποτέ. Ο δυτικόφιλος κατά τα
άλλα πρόεδρος υποστήριξε ότι με το
σχέδιο Αχτισάρι παραβιάζεται
η διεθνής νομιμότητα, ενώ αποτελεί «ένα
επικίνδυνο πολιτικό και νομικό
προηγούμενο». Με τις επίσημες σερβικές
θέσεις φαίνεται να συμφωνεί
και η Ρωσία, η οποία προειδοποίησε
ότι η ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου
ίσως προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις,
αφού «άλλα έθνη,
κυρίως σε μη αναγνωρισμένα εδάφη και
περιοχές, πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες,
αλλά και περιοχές στην Ευρώπη (Υπερδνειστερία
Νότια Οσετίας, Αμπχαζία)
θα αναρωτηθούν, γιατί εμείς να έχουμε
χειρότερη μεταχείριση από άλλους;»
Απέχει όμως πολύ η θέση αυτή από εκείνο
που υποστηρίζεται σχετικά με το δικαίωμα της
αρνησικυρίας που θα ασκήσουν η Ρωσία και
ενδεχομένως η Κίνα όταν το θέμα φτάσει
στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Η
Σερβία, και είναι ξεκάθαρο αυτό όπως
προέκυψε από τις πρόσφατες εκλογές στην
χώρα, δεν είναι διατεθειμένη να
αποδεχθεί την απώλεια του Κοσσυφοπεδίου,
παρά τις υποσχέσεις για την ευρωπαϊκή
της πορεία, την ίδια στιγμή που οι Σέρβοι
της περιοχής απειλούν
ότι αν κηρυχθεί η ανεξαρτησία, θα
ανακηρύξουν κι αυτοί ανεξάρτητες τις
περιοχές τους (π.χ Μητρόβιτσα).
Από
την μεριά τους οι Αλβανοί βλέπουν το
όραμά τους για εθνική ολοκλήρωση,
τουλάχιστον στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου να γίνεται
πραγματικότητα, ενώ η διαφαινόμενη
ανεξαρτησία, έστω και μονομερώς,
προοιωνίζει εξελίξεις
και σε άλλα μέτωπα του αλβανικού εθνικού
ζητήματος. Για παράδειγμα στην ήδη
καντονοποιημένη, μετά τη Συμφωνία της
Αχρίδας (2001), πΓΔΜ, όπου οι Αλβανοί
ουσιαστικά και τυπικά συγκυβερνούν.
Εκεί η αλβανική
μειονότητα της πΓΔΜ, αποτελεί το ένα
τρίτο του πληθυσμού της χώρας και
παρουσιάζει και συμπαγή κατανομή στα
σύνορα με την Αλβανία
και το νέο κράτος του Κοσσυφοπεδίου.
Την
ίδια στιγμή ο διεθνής παράγοντας και
κυρίως οι ΗΠΑ θεωρούν ότι κάθε αναβολή
της «οριστικής λύσης» φέρνει
πλησιέστερα τον κίνδυνο μιας
ανάφλεξης στην περιοχή λόγω του
οράματος της Μεγάλης Αλβανίας. Οι ΗΠΑ
θεωρούν ότι οι Αλβανοί
έκαναν μια συμφωνία με την διεθνή
κοινότητα, την
ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου
με αντάλλαγμα την εκ μέρους τους
εγκατάλειψη της ιδέας της Μεγάλης
Αλβανίας. Και αυτή τη συμφωνία,
υποστηρίζουν οι ΗΠΑ την έχουν τηρήσει
μέχρι σήμερα τόσο η Αλβανία όσο και οι
Αλβανοί της πΓΔΜ. Οι ΗΠΑ
πιστεύουν ότι εάν
το Κοσσυφοπέδιο δεν οδεύσει προς μια
λύση η οποία θα ικανοποιεί
τις συνθήκες της ανεξαρτησίας,
δηλαδή εάν δεν επιβραβευθεί η
βία και δεν
ικανοποιηθούν τα αλβανικά
εθνικιστικά αιτήματα, θα προκύψουν
εκρηκτικές καταστάσεις στο Κοσσυφοπέδιο,
η συμφωνία θα παύσει πλέον
να ισχύει και ο εφιάλτης της Μεγάλης
Αλβανίας θα επανέλθει στο προσκήνιο.
Εφιάλτης με
εκρηκτικές επιπτώσεις στα Βαλκάνια (Βοσνία-
Ερζεγοβίνη, πΓΔΜ,
Πρέσεβο), την
ευρύτερη περιοχή (π.χ φόβοι της
Σλοβακίας για την ουγγρική μειονότητα),
αλλά και στην Ελλάδα.
Την ίδια στιγμή η Ελλάδα συμφωνεί με
την πρόταση για ανεξαρτησία, όπως
άλλωστε είναι και η θέση της ΕΕ,
επαναλαμβάνοντας από το 1999, θλιβερά
και μονότονα τα περί ασφάλειας,
σταθερότητας, σεβασμού των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων, ευρωατλαντικής προοπτικής
και οικονομικής ανάπτυξης…… Το μόνο
βαλκανικό κράτος, μέλος του ΝΑΤΟ και της
ΕΕ με ισχυρή σύμφωνα
με την επίσημη ρητορεία, (οικονομική και
άλλη) θέση στην περιοχή,
συναινεί με τα σχέδια διαμελισμού
και αποδέχεται
την κατάσταση μη προτάσσοντας το
συμφέρον της. Το
κουτί της βαλκανικής Πανδώρας μόλις
έχει ανοίξει.
*Ο Φάνης Μαλκίδης διδάσκει στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και είναι συγγραφέας των βιβλίων το «Αλβανικό εθνικό ζήτημα», «Η ελληνική εθνική μειονότητα στην Αλβανία (στην ελληνική, αγγλική και αλβανική γλώσσα) και «Οι ελληνοαλβανικές σχέσεις», τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Γόρδιος (Αθήνα, τηλ. 210-82525279)
