"Ομιλεßτε την οθωμανικÞ;"
Του Κþστα ΡÜπτη
Σαν να μην Ýφταναν οι τüσες Üλλες προκλÞσεις που αντιμετωπßζει, η Τουρκßα διχÜζεται απü το ζÞτημα της διδασκαλßας της... οθωμανικÞς γλþσσας.
Τη συζÞτηση Üνοιξε το Εθνικü Συμβοýλιο Εκπαßδευσης, συμβουλευτικü σþμα 600 μελþν το οποßο συγκεντρþνει εκπροσþπους της κρατικÞς μηχανÞς, των σωματεßων των εκπαιδευτικþν, των γονÝων των μαθητþν κ.ο.κ., με σαφÞ πλειοψηφßα των προσκεßμενων στο κυβερνþν Κüμμα Δικαιοσýνης και ΑνÜπτυξης.
Στην συνεδρßαση της ολομÝλειας του Συμβουλßου την προηγοýμενη εβδομÜδα, κατατÝθηκαν πολλÝς προτÜσεις οι οποßες κατατεßνουν στη διαμüρφωση ενüς λιγüτερο “κεμαλικοý” και περισσüτερο “ισλαμικοý” εκπαιδευτικοý προτýπου: Üρση της υφιστÜμενης απαγüρευσης του κατÜ φýλα διαχωρισμοý των σχολεßων, εισαγωγÞ της οθωμανικÞς γλþσσας ως υποχρεωτικοý μαθÞματος στη δευτεροβÜθμια εκπαßδευση, διδασκαλßα των θρησκευτικþν απü την πρþτη δημοτικοý, ακüμη και απαγüρευση της διδασκαλßας των σχετικþν με τα αλκοολοýχα ποτÜ στις σχολÝς τουριστικþν επαγγελμÜτων.
ΕντÝλει, σε μια συμβιβαστικÞ κßνηση παραλεßφθηκαν απü τις τελικÝς συστÜσεις του Συμβουλßου οι περισσüτερο ακραßες προτÜσεις, αλλÜ εγκρßθηκαν οι ουσιωδÝστερες: η επÝκταση της διδασκαλßας των θρησκευτικþν (ακüμη και στα νηπιαγωγεßα, με τη μορφÞ “μαθÞματος αξιþν”) και η εισαγωγÞ της οθωμανικÞς γλþσσας ως υποχρεωτικοý μαθÞματος στα ιεροσπουδαστÞρια (imam-hatip) και ως προαιρετικοý στα συμβατικÜ λýκεια.
Υπενθυμßζεται, üτι με απüφαση της κυβÝρνησης Davutoglu τον περασμÝνο ΣεπτÝμβριο επιτρÝπεται η ισλαμικÞ μαντÞλα στις μαθÞτριες 10 ετþν και Üνω, και η μετατροπÞ μεγÜλου αριθμοý συμβατικþν γυμνασßων και λυκεßων σε imam-hatip. Πρüκειται, Üλλωστε, για τα σχολεßα που ανÝδειξαν τους περισσüτερους απü τους νυν κυβερνþντες, οι οποßοι με τη σειρÜ τους τα ενßσχυσαν παντοιοτρüπως. Το 2004, 90.000 μαθητÝς φοιτοýσαν σε 453 imam-hatip – δÝκα χρüνια μετÜ, 474.000 μαθητÝς παρακολουθοýσαν 952 ιεροσπουδαστÞρια λυκειακοý επιπÝδου.
¼μως το ζÞτημα που προκÜλεσε τις εντονüτερες αντιδρÜσεις, και στην πολιτικÞ σφαßρα, αφορÜ τη διδασκαλßα της οθωμανικÞς. Δεν θα μποροýσε να εßναι αλλιþς, καθþς θßγει τη θεμελιþδη αντßφαση της οικοδüμησης σýγχρονης τουρκικÞς εθνικÞς ταυτüτητας.
Η γλþσσα των σουλτÜνων (οσμανλßδικα) αποδιδüταν με την αραβικÞ γραφÞ - üπως αντιστοιχοýσε σε γλþσσα ομιλοýμενη απü πιστοýς μουσουλμÜνους - και Þταν πλοýσια σε αραβικÜ και περσικÜ δÜνεια. Η απüφαση του Kemal Atatürk το 1928 να επιβÜλλει την αποκλειστικÞ χρÞση του λατινικοý αλφαβÞτου (με διακριτικÜ εμπνευσμÝνα απü τη γερμανικÞ ορθογραφßα, þστε, σε πλÞρη αντßθεση με την αραβικÞ γραφÞ, η γραπτÞ αποτýπωση της τουρκικÞς να εßναι σχεδüν φωνητικÞ) και να ενθαρρýνει τον “καθαρισμü” της γλþσσας απü üσο το δυνατüν περισσüτερα αραβικÜ και περσικÜ δÜνεια, υπÞρξε η σημαντικüτερη απü τις εκσυγχρονιστικÝς τομÝς που επÝφερε ο θεμελιωτÞς της ΤουρκικÞς Δημοκρατßας. Η μεταρρýθμιση αυτÞ εßχε ως πρüτυπü της την υιοθÝτηση απü τους μπολσεβßκους της λατινικÞς προκειμÝνου να αποκτÞσουν γραπτÞ φιλολογßα οι γλþσσες (πολλÝς απü αυτÝς, συγγενικÝς προς την τουρκικÞ) üλων των εθνοτÞτων της ΣοβιετικÞς ¸νωσης.
Η στροφÞ του Kemal στη λατινικÞ γραφÞ, με üλες τις θετικÝς συνÝπειες που εßχε για την διευκüλυνση του αλφαβητισμοý, σÞμανε ωστüσο μια ριζικÞ αποκοπÞ των Τοýρκων με το ιστορικü παρελθüν τους, üπως αυτü εßχε αποτυπωθεß στα οσμανλßδικα. ΠρÜγματι οι περßτεχνες επιγραφÝς που κοσμοýν κÜθε κρÞνη, επιτýμβια στÞλη Þ μνημεßο της Τουρκßας αποτελοýν ακατανüητο εξωτισμü για τους κατοßκους της γεßτονος.
Οι εξωφρενισμοß στους οποßους συχνÜ οδηγÞθηκε Ýκτοτε η τουρκικÞ “εθνικÞ αφÞγηση” (π.χ. η τουρκικÞ ως μητÝρα üλων των γλωσσþν του κüσμου) δεν εßναι Üσχετοι με αυτÞ την εκρßζωση.
Αυτü δεßχνει να πιστεýει και ο Tayyip Erdogan, ο οποßος, προσφωνþντας τη ΔευτÝρα το 5ο ΣυνÝδριο του πανßσχυρου Diyanet (Þτοι της κρατικÞς Διεýθυνσης Θρησκευτικþν ΥποθÝσεων) διαπßστωσε πως η κατÜργηση της αραβικÞς γραφÞς Þταν μßα τραγωδßα για αυτü το Ýθνος, το οποßο εßχε ανþτερη επιστημονικÞ κληρονομιÜ, αλλÜ Ýχασε τη σοφßα του” και διαμÞνυσε προς τους διαφωνοýντες üτι “εßτε το θÝλουν εßτε üχι η οθωμανικÞ θα διδÜσκεται και θα μαθαßνεται σε αυτÞ τη χþρα”.
Ματαßως ο επικεφαλÞς της κοινοβουλευτικÞς ομÜδας του Λαúκοý Ρεπουμπλικανικοý Κüμματος της αξιωματικÞς αντιπολßτευσης Akif Hamzaçebi υπενθýμισε üτι ο Erdogan, ως Πρüεδρος της Δημοκρατßας πλÝον, δεν δικαιοýται να τοποθετεßται με τÝτοιον απüλυτο τρüπο σε ζητÞματα κυβερνητικÞς πολιτικÞς, ενþ η βουλευτßνα του ßδιου κüμματος Binnaz Toprak αναρωτÞθηκε γιατß ο ακαδημαúκüς και πρþην φοιτητÞς της Ahmet Davutoglu δεν εξÝμαθε την οθωμανικÞ, αν αυτÞ αποτελεß üντως τüσο μεγÜλο μορφωτικü εφüδιο.
Την ειρωνεßα του πρÜγματος ανÝδειξε κατεξοχÞν ο επικεφαλÞς του φιλοκουρδικοý κüμματος HDP, Selahattin Demirtas, ο οποßος υπενθýμισε üτι το κατεξοχÞν πρüβλημα της σημερινÞς Τουρκßας εßναι η απαγüρευση της διδασκαλßας Üλλων μητρικþν γλωσσþν απü την τουρκικÞ. Πρüσθεσε δε üτι οι αντιρρÞσεις δεν αφοροýν τα οσμανλßδικα ως αντικεßμενο διδασκαλßας, αλλÜ την απüπειρα επιβολÞς της, λÝγοντας χαρακτηριστικÜ: “και üλος ο στρατüς να Ýρθει, δεν θα μÜθει με το ζüρι στις κüρες μου οθωμανικÜ”.
ΑλλÜ η ”γλþσσα” της επιβολÞς εßναι το πραγματικü μητρικü ιδßωμα του τουρκικοý κρÜτους, ανεξαρτÞτως συγκυριþν. ¼πως επεσÞμανε ο αρθρογρÜφος της αγγλüφωνης ιστοσελßδας της Hurriyet, Mustafa Akyol το μüνο που δεν θßγει η πρüσφατη συζÞτηση περß εκπαιδευτικþν πολιτικþν εßναι η ανÜγκη προþθησης της κριτικÞς σκÝψης. Απλþς η ισλαμοκεντρικÞ, νεο-οθωμανικÞ νοσταλγßα των νυν κυβερνþντων φιλοδοξεß να αντικαταστÞσει την καλλιÝργεια του κοσμικοý δογματισμοý του κεμαλισμοý. Η “ΝÝα Τουρκßα” - καταλÞγει- δεν εßναι ατυχþς και τüσο νÝα, τελικÜ.
