ΠΑΤΕΝΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΕΛΛΗΝΩΝ

Ενα τεστ ποιότητας για το λάδι

Πέτρος Τσώνης

Ενα νέο, απλό και φθηνό χρωματικό τεστ που ο καθένας μπορεί να κάνει μόνος του και με το οποίο μπορεί να μετρηθεί με μια σχετική ακρίβεια η περιεκτικότητα ενός ελαιολάδου στις υγειοπροστατευτικές ουσίες ελαιοκανθάλη και ελαιασίνη αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ενα τεστ ποιότητας για το λάδι
Οι δύο αυτές ουσίες αποτελούν τις κυριότερες φαινόλες του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου και σε αυτές έχει αποδοθεί πλήθος ευεργετικών ιδιοτήτων για την υγεία. Οι ουσίες αυτές δεν βρίσκονται σε κανένα άλλο τρόφιμο και, όπως έχει ήδη αναγνωρίσει η ευρωπαϊκή ένωση, παίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία των λιπιδίων του αίματος από την οξείδωση και έτσι δρουν ευεργετικά στην προστασία των αγγείων και της καρδιάς. Η πιστοποίηση της ύπαρξης των συγκεκριμένων ιδιοτήτων στο ελαιόλαδο γίνεται με εξειδικευμένες αναλύσεις, που προς το παρόν παρέχει μόνο το Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά πλέον ο κάθε παραγωγός θα μπορεί μόνος του να κάνει μια προκαταρκτική ανάλυση για να επιλέξει τις καλύτερες παρτίδες παραγωγής.
Το τεστ γίνεται πολύ απλά: Tο λάδι αναμειγνύεται σε ένα φιαλίδιο με ένα ειδικό προσυσκευασμένο αντιδραστήριο και έπειτα από λίγα λεπτά εμφανίζεται χρώμα με ένταση ανάλογη με την περιεκτικότητα του λαδιού στα δύο συστατικά. Το χρώμα συγκρίνεται οπτικά με έντυπη βαθμονομημένη κλίμακα, ενώ σύντομα αναμένεται να ολοκληρωθεί σχετική εφαρμογή και σε smartphone που θα εξάγει αυτόματα το αποτέλεσμα με μια απλή φωτογράφηση. Το τεστ είναι προστατευμένο με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και είναι άμεσα διαθέσιμο για επίδειξη, ενώ σύντομα θα είναι διαθέσιμο και εμπορικά.

Πίσω από την εφεύρεση αυτή βρίσκεται η δρ Ελένη Μέλλιου, επιστημονικός συνεργάτης του κέντρου ελιάς του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια και ο αναπληρωτής καθηγητής του Φαρμακευτικού Τμήματος του πανεπιστημίου Αθηνών δρ Προκόπης Μαγιάτης μαζί με την ερευνητική τους ομάδα, που συμπληρώνεται από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές Π. Διαμαντάκο και Ηλ. Καλαμπόκη.

Το χρωμα δειχνει την αληθεια 

Παραδείγματα λαδιών που έχουν ελεγχθεί με το τεστ. Η εμφάνιση πράσινου χρώματος δηλώνει ότι το λάδι είναι πλούσιο σε ειδικές φαινόλες
Το τεστ, που φέρει το όνομα «Aristoleo», παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τους δυο Ελληνες επιστήμονες στο συνέδριο για τη μεσογειακή διατροφή στην ιατρική σχολή του Harvard στη Βοστόνη τον περασμένο Σεπτέμβριο. Η πρώτη δημόσια επίδειξη του τεστ στην Ελλάδα έγινε στις εγκαταστάσεις της αμερικανικής γεωργικής σχολής κατά τη διάρκεια διεθνούς συνεδρίου για την ελιά και το λάδι, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από 12 ως 15 Νοεμβρίου υπό την αιγίδα του διεθνούς συμβουλίου ελαιολάδου.
Κριτήρια

: Πίσω από την εφεύρεση βρίσκεται η δρ Ελένη Μέλλιου, επιστημονική συνεργάτιδα του κέντρου ελιάς του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια και ο αναπληρωτής καθηγητής του Φαρμακευτικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών δρ Προκόπης Μαγιάτης
Οπως ανέφερε ο καθηγητής Προκόπης Μαγιάτης, τα ελαιόλαδα πλέον διακρίνονται σε αυτά που πληρούν τα χημικά κριτήρια για να φέρουν τον ευρωπαϊκό ισχυρισμό υγείας και στα υπόλοιπα που δεν έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Η ομάδα του κ. Μαγιάτη μαζί με τη συνεργάτιδα του, δρ Ελένη Μέλλιου έχει αναλύσει με την υψηλής τεχνολογίας μέθοδο NMR στην Αθήνα και στην Αμερική πάνω από 1.000 δείγματα λαδιού από όλες τις κύριες ελαιοπαραγωγικές χώρες. Χάρη σε αυτή την πολύ μεγάλη βάση δεδομένων μπορεί πλέον να υπάρχει μια αρκετά ξεκάθαρη εικόνα για τις ποσότητες των υγειοπροστατευτικών συστατικών που βρίσκονται στις διάφορες ποικιλίες λαδιού όπου κυριαρχούν οι ουσίες ελαιοκανθάλη και ελαιασίνη. Εντυπωσιακά, το καλύτερο συσκευασμένο δείγμα λαδιού από την Ελλάδα την περασμένη χρονιά είχε 5 φορές υψηλότερη συγκέντρωση συστατικών από τον μέσο όρο των 100 πιο διαδεδομένων λαδιών που κυκλοφορούν στην αμερικανική αγορά. Η μελέτη έγινε σε συνεργασία με το κέντρο ελιάς του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια.
«Πλέον έχουμε μέτρο σύγκρισης για την αξιολόγηση και την ταξινόμηση των λαδιών» ανέφερε ο κ. Μαγιάτης και «όλα τα αποτελέσματα και η μέθοδος είναι διαθέσιμη εκ μέρους του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών σε όλους τους Ελληνες παραγωγούς».

Ο Διευθυντής του κέντρου ελαιολάδου του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Dan Flynn :
Κατά τη διάρκεια του πρόσφατου συνεδρίου η ομάδα του κ. Μαγιάτη ανακοίνωσε επίσης την ανακάλυψη δυο νέων φαινολικών ουσιών που για πρώτη φορά ανιχνεύονται στο ελαιόλαδο και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες: η μια ονομάστηκε ελαιοκορωνάλη προς τιμήν της πιο διαδεδομένης ελληνικής ποικιλίας, της Κορωνέικης, και η άλλη ελαιομισιονάλη προς τιμή της ποικιλίας Μίσιον από την Καλιφόρνια, από τις οποίες απομονώθηκαν αυτά τα συστατικά. Επίσης αναφέρθηκαν τα τελευταία αποτελέσματα των πειραμάτων σχετικά με την επίδραση των συνθηκών παραγωγής στο ελαιοτριβείο στη σύσταση των φαινολών των ελαιολάδου. «Κάθε ποικιλία έχει τα δικά της μυστικά στον τρόπο παραγωγής και δεν μπορούμε χωρίς ειδική έρευνα να βγάζουμε γενικά συμπεράσματα. Σε κάποιες ποικιλίες επιβάλλεται αυστηρά η χρήση χαμηλής θερμοκρασίας κάτω από 28 βαθμούς. Σε άλλες ποικιλίες μια μικρή αύξηση της θερμοκρασίας και του χρόνου μάλαξης μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ορισμένων ευεργετικών φαινολών».
Τέλος ο κ. Μαγιάτης παρουσίασε αποτελέσματα διατροφικών μελετών που για πρώτη φορά έγιναν σε πειραματόζωα με λάδια διαφορετικής σύστασης όσον αφορά τις ειδικές πολυφαινόλες που αυτά περιέχουν. Οπως διαπιστώθηκε, σε ορισμένους παράγοντες όλα τα ελαιόλαδα δρουν ευεργετικά με τον ίδιο τρόπο, ενώ σε άλλες βιοχημικές παραμέτρους (όπως π.χ. τα επίπεδα της χοληστερόλης και της οξειδωμένης LDL) κάθε λάδι συμπεριφέρεται διαφορετικά ανάλογα με τις ειδικές φαινόλες που περιέχει. «Μία ακόμα ισχυρή ένδειξη για το ότι έχει μεγάλη αξία να γνωρίζουμε την ακριβή φαινολική σύσταση ενός λαδιού».
Το ελαιόλαδο κρύβει ακόμα πολλά μυστικά και μοναδικές ευκαιρίες και οι Ελληνες επιστήμονες έχουν βάλει την εφευρετικότητά τους στην υπηρεσία της Ελιάς και της ίδιας της Ελλάδας.
Ελαιόλαδο
Ασπίδα για τον οργανισμό
Η επίσημα αναγνωρισμένη υγειοπροστατευτική δράση του ελαιολάδου από τον ευρωπαϊκό οργανισμό ασφάλειας τροφίμων (EFSA) είναι η προστασία από την οξείδωση των λιπιδίων του αίματος, το οποίο σημαίνει προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος από την αθηροσκλήρωση. Η βλαπτική μορφή της χοληστερόλης που καταστρέφει τα ανθρώπινα αγγεία είναι η οξειδωμένη LDL. Το ελαιόλαδο είναι το μοναδικό έλαιο που χάρη στις αντιοξειδωτικές του φαινόλες μπορεί να εμποδίσει τη διαδικασία οξείδωσης της χοληστερόλης.
Πλήθος επιδημιολογικών ή κλινικών μελετών σε όλο τον κόσμο έχουν δείξει ότι η συστηματική κατανάλωση ελαιολάδου μπορεί ακόμα να
Προστατέψει από την εμφάνιση διαβήτη τύπου ΙΙ
Να μειώσει τα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης
Να μειώσει τα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας
Να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού και του δέρματος
Να καθυστερήσει την εμφάνιση οστεοπόρωσης
Να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης
Να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης εγκεφαλικών επεισοδίων
Να καθυστερήσει τη γήρανση.
Τέλος, πολύ πρόσφατες μελέτες έχουν συσχετίσει τη δραστική ουσία ελαιοκανθάλη από το ελαιόλαδο με την προστασία από την εμφάνιση της νόσου Αλτσχάιμερ και με την επιβράδυνση της εξέλιξής της, γεγονός που ανοίγει ένα ακόμα τεράστιο πεδίο έρευνας.
Ερευνητικό κέντρο στις ΗΠΑ αφιερωμένο στο ελαιόλαδο
Το Κέντρο Ελιάς του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια (UC Davis Olive Center) είναι το μοναδικό πανεπιστημιακό κέντρο στις ΗΠΑ που έχει ως σκοπό τον συντονισμό της έρευνας και της εκπαίδευσης πάνω σε όλα τα ζητήματα που αφορούν την ελιά και το λάδι.
Το κέντρο παρέχει υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικά σεμινάρια προς όλους τους εμπλεκόμενους στην καλλιέργεια, παραγωγή, μεταποίηση και εμπορία και επίσης αναλαμβάνει την επιστημονική επίλυση ζητημάτων που αφορούν τη νομοθεσία και τον έλεγχο της ποιότητας των προϊόντων της ελιάς.
Στις ΗΠΑ οποιοσδήποτε παραγωγός ή εταιρεία που δραστηριοποιείται στον χώρο της ελιάς αντιμετωπίσει οποιοδήποτε πρόβλημα, γνωρίζει ότι μπορεί να απευθυνθεί στο Κέντρο Ελιάς και αυτό θα βρει και θα συντονίσει τους κατάλληλους επιστήμονες οι οποίοι θα δώσουν τη λύση. Αποτελεί ένα αξιοθαύμαστο μοντέλο το οποίο μάλιστα είναι πλήρως αυτοχρηματοδοτούμενο.
Στην Ελλάδα, με εξαίρεση το νεοϊδρυθέν κέντρο της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής Θεσσαλονίκης με επικεφαλής τον δόκτορα Αθανάσιο Γκέρτση, δεν υπάρχει κανένα δημόσιο πανεπιστημιακό κέντρο που να μπορεί να συντονίσει τις αξιόλογες αλλά διασπασμένες ερευνητικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες των Ελλήνων επιστημόνων. Στην Ελλάδα της κρίσης, με την εκρηκτική αύξηση των νέων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον χώρο, δεν υπάρχει κανένας συντονισμός. Στην Καλιφόρνια στόχος του κέντρου είναι να κάνει για το λάδι ό,τι έγινε και για το κρασί.