Κτήριο που καταλαμβάνει μέρος του διπλανού οικοπέδου

Η καταπάτηση και η αφαίρεση τμήματος ενός ξένου ακινήτου αποτελεί παράνομη πράξη. Ο κύριος του καταπατημένου ακινήτου δικαιούται να ζητήσει την άμεση αποκατάσταση της νομιμότητας με την επιστροφή του αφαιρεθέντος τμήματος στην εξουσία του.
Αφαίρεση τμήματος ενός ακινήτου μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, όπως με την μεταφορά του κοινού ορίου (συρματόπλεγμα, μάνδρα κλπ.) μέσα στο ξένο ακίνητο, ώστε τμήμα του ξένου ακινήτου να φαίνεται ότι ανήκει στον γείτονα, ενώ αυτό δεν είναι η αλήθεια, όπως προκύπτει από τα συμβόλαια, τα τοπογραφικά και άλλα αποδεικτικά μέσα.
Ο κύριος του θιγόμενου ακινήτου δικαιούται να απαιτήσει από τον καταπατητή την αναγνώριση της κυριότητάς του και την απόδοση του πράγματος. Αν ο καταπατητής δεν αναγνωρίσει το λάθος του ή αν επιμένει ότι το τμήμα είναι δικό του, ο κύριος του ακινήτου που βλάπτεται μπορεί να προσφύγει στα δικαστήρια με διεκδικητική αγωγή και με άλλες νομικές ενέργειες.
Η κατάληψη τμήματος γειτονικού ακινήτου μπορεί να γίνει και με την ανέγερση οικοδομής που εκ λάθους καταλαμβάνει τμήμα ομόρου οικοπέδου. Αν ο κύριος ακινήτου, ανεγείροντας πάνω σ' αυτό οικοδομή, την επεκτείνει καλόπιστα στο γειτονικό γήπεδο και ο κύριος του γειτονικού γηπέδου δεν διαμαρτυρηθεί καθόλου μέχρι την ολοκλήρωση της ανέγερσης της οικοδομής, το δικαστήριο μπορεί κατά εύλογη κρίση, να επιδικάσει την κυριότητα του γηπέδου που καταλήφθηκε στον κύριο του ακινήτου που οικοδομήθηκε. Η επιδίκαση γίνεται έναντι καταβολής αποζημίωσης ίσης με την αξία του γηπέδου κατά το χρόνο της κατάληψής του και αποκατάστασης κάθε άλλης ζημίας, ιδίως από την τυχόν μείωση της αξίας του υπολοίπου.
Για να διευκολύνονται δηλαδή οι συναλλαγές και για να μην διαταχθεί υποχρεωτικά η κατεδάφιση του τμήματος της οικοδομής που μπαίνει στο γειτονικό γήπεδο, πράγμα που θα αποτελούσε μεγάλη ζημία για τον κύριο της οικοδομής, ο νόμος προβλέπει ότι, κατ' εξαίρεση, αντί να επιστραφεί το τμήμα του καταπατημένου γηπέδου στον ιδιοκτήτη του, μπορεί να επιλεγεί από το δικαστήριο η λύση να κρατήσει το εκ λάθους καταπατημένο τμήμα αυτός που χτίζει την οικοδομή και να αποζημιώσει τον ιδιοκτήτη του ομόρου γηπέδου για την απώλεια τμήματος της ιδιοκτησίας του.
Για να ισχύει η εξαιρετική αυτή διάταξη και όχι ο κανόνας της επιστροφής του καταπατημένου τμήματος στον ιδιοκτήτη του, οι προϋποθέσεις είναι πρώτον εκείνος που οικοδομεί να είναι καλόπιστος, δηλ. να πιστεύει εκ λάθους ότι εκεί που χτίζει είναι ολόκληρο δικό του οικόπεδο και δεύτερον, να μην υπάρξει έγκαιρη διαμαρτυρία και ειδοποίηση από τον γείτονα που να υποδεικνύει ότι συντελείται παράνομη κατάληψη του γειτονικού γηπέδου.
Αν ισχύουν όλες οι προϋποθέσεις του νόμου, τότε το δικαστήριο μπορεί να διατάξει το κτήριο να μην κατεδαφισθεί, αλλά να διατηρηθεί, ενώ εκείνος που το χτίζει να αποζημιώσει τον κύριο του γειτονικού ακινήτου με την πραγματική αξία των τετραγωνικών μέτρων που το αφήρεσε, αλλά και με την όποια πρόσθετη αποζημίωση απαιτείται λόγω ειδικών συνθηκών, δηλ. πόσο μειώνεται η αξία του γειτονικού ακινήτου από την αφαίρεση του τμήματος, πόσο χάνει σε ποσοστό κάλυψης και οικοδομησιμότητας κλπ. Μπορεί δηλαδή η αποζημίωση να μην υπολογίζεται μόνο βάσει των τετραγωνικών του οικοπέδου που χάνονται, αλλά και με συνυπολογισμό των τετραγωνικών μελλοντικού κτηρίου που χάνονται και της αξίας αυτών.
Στην υπ' αριθ. 307/2013 απόφασή του ο Άρειος Πάγος επεκύρωσε την ορθότητα της απόφασης του Εφετείου, που είχε κρίνει ότι στην συγκεκριμένη υπόθεση δεν ίσχυαν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του νόμου ώστε το τμήμα του γειτονικού ακινήτου να επιδικασθεί στον κύριο του διπλανού οικοπέδου, που έχτισε οικοδομή εν μέρει εισερχομένη στο γειτονικό ακίνητο.
Συγκεκριμένα, εκείνος που έχτισε δεν ήταν καλής πίστεως, αφού υπήρχαν από πολλά χρόνιαν πριν δικαστικές αποφάσεις, έριδα και διαφωνίες για τα όρια των δύο ακινήτων και γνώριζε καλώς ποιό ήταν το κοινό σύνορο με βάση παλαιότερη δικαστική απόφαση, επομένως η εν μέρει ανοικοδόμηση μέσα στο γειτονικό ακίνητο δεν ήταν "αθώα" ούτε εκ παραδρομής, αλλά αντιθέτως υπήρχε γνώση περί της καταλήψεως προ της ανεγέρσεως του κτηρίου.
Η δεύτερη προϋπόθεση που επίσης δεν συνέτρεχε ήταν ότι ο κύριος του γειτονικού ακινήτου δεν είχε παραλείψει να διαμαρτυρηθεί για την κατάληψη. Αντιθέτως, είχαν γίνει οχλήσεις και νομικές ενέργειες προς τον γείτονα που υποδείκνυαν ότι γίνεται καταπάτηση από την αρχή της ανεγέρσεως του κτηρίου και όχι όταν αυτό είχε πλέον ανοικοδομηθεί.
Τα δικαστήρια συνεπώς έκριναν ότι δεν συνέτρεχε περίπτωση να δοθεί κατά κυριότητα έναντι αποζημίωσης το καταπατηθέν τμήμα στον ιδιοκτήτη του ανεγερθέντος κτηρίου.
                                                                            *Ο Χρήστος Ηλιόπουλος
 είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
www.greekadvocate.eu
bm-bioxoi@otenet.gr
ktimatologiolaw@yahoo.gr