Η
ρύθμιση των δημοσκοπήσεων
Πάσχος
Μανδραβέλης
Η αξιοπιστία των
δημοσκοπήσεων είναι πολύ σοβαρό πράγμα.
Για τις εταιρείες που τις διενεργούν και
τις εφημερίδες που τις δημοσιεύουν. Το
δικό τους όνομα παίζεται και η δική τους
εγκυρότητα πλήττεται, όταν δεν
αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα.
Οταν δημοσιοποιείται δημοσκόπηση που
αποδεικνύεται ανακριβής είναι σα να
δημοσιεύεται μια ψεύτικη είδηση. Οι
αναγνώστες-ακροατές-θεατές του Μέσου
παραπλανώνται προς στιγμήν και μετά
στρέφουν την πλάτη τους στους φορείς
ψευδών ειδήσεων. Κι ας μην γελιόμαστε:
μακροχρόνια αυτό κάνουν. Οι κυκλοφορίες
των εφημερίδων πιστοποιούν του λόγου το
αληθές.
Προς τι λοιπόν η διακομματική πρεμούρα
να «ρυθμιστεί το τοπίο των
δημοσκοπήσεων»; Ενα επιχείρημα που
ακούγεται είναι ότι «οι δημοσκοπήσεις
επηρεάζουν τους πολίτες», εξ ου και η
απαγόρευση δημοσιοποίησης των 15 μέρες
προ των εκλογών. Αλλά πάλι και η
αρθρογραφία επηρεάζει κάποιους
ψηφοφόρους. Γιατί δεν αναστέλλεται επί
δεκαπενθήμερο η έκδοση εφημερίδων, ώστε
να φτάσουν οι ψηφοφόροι ανεπηρέαστοι
στις κάλπες; Και τι ακριβώς σημαίνει «ανεπηρέαστος
ψηφοφόρος»; Μόνο οι δικτατορίες
χρειάζονται ανεπηρέαστους (δηλαδή «τούβλα»)
ψηφοφόρους, ώστε να μεταφέρουν στην
κάλπη τη μια και μόνη γραμμή. Σκοπός της
δημοκρατίας είναι οι πολλαπλές επιρροές,
η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη
πληροφόρηση του ψηφοφόρου με όλους τους
κινδύνους που η ελευθερία του λόγου
εμπεριέχει. Ακόμη και με δεδομένο το
ρίσκο της παραπληροφόρησης.
Η ρύθμιση των δημοσκοπήσεων ικανοποιεί
ένα παλιό καημό των πολιτικών: τον
έλεγχο της πληροφόρησης. Είναι
ακατόρθωτο μεν να λογοκρίνουν κείμενα,
ειδήσεις και πληροφορίες «ρυθμίζουν»
τον αδύναμο κρίκο. Οι δημοσκοπήσεις
εμπεριέχουν στατιστική, μαθηματικά κι
άλλα ακατανόητα (και συνεπώς δυνάμει
δόλια) για το μέσο πολίτη πράγματα. Ως εκ
τούτου μπορούν να «ρυθμιστούν» χωρίς
μεγάλες αντιδράσεις. Ούτε εκ μέρους των
δημοσιογράφων, των οποίων η δουλειά
εμμέσως λογοκρίνεται.
Βέβαια, για μια ακόμη φορά το
κοινοβούλιο θα ψηφίσει ένα νόμο που δεν
πρόκειται να εφαρμοστεί. Δηλαδή αν αύριο
μια εφημερίδα δημοσιεύσει την πλαστή
είδηση «μετά από δημοσκόπηση που έκαναν
συντάκτες μας σε ταβέρνα της
Καισαριανής προκύπτει ότι το ΚΚΕ θα
επιτύχει στις ερχόμενες εκλογές ποσοστό
72%», θα παρέμβει η χωροφυλακή των γκάλοπ
για να επιβάλλει τα εξοντωτικά πρόστιμα
των 30.000-300.000 ευρώ; Τότε θα γελάσουμε
διπλά. Και με τη δημοσκόπηση και με την
αντίδραση της Πολιτείας.
Και το γέλιο είναι ο καλύτερος
αυτορυθμιστικός παράγων για μια αγορά
που δεν χρειάζεται ρύθμιση, αλλά ίσως
περισσότερο γέλιο.
Εξ όσων γνωρίζουμε ποτέ κανείς δεν έκανε
κριτική στις δημοσκοπήσεις για το
μέγεθος του δείγματος. Ούτε γκρίνιαξε
κάποιος ποτέ για τη στατιστική
εκπροσώπηση των ερωτούμενων. Η βάση της
κριτικής των δημοσιοποιημένων
αποτελεσμάτων είναι οι σχέσεις των
επιχειρήσεων που σφυγμομετρούν με το
κράτος. Με άλλα λόγια όλοι ψιθυρίζουν -
και κάποιοι της αντιπολίτευσης το λένε
φωναχτά - πως ο μεγαλύτερος πελάτης των
εταιρειών δημοσκοπήσεων είναι δημόσιοι
οργανισμοί και φορείς, με αποτέλεσμα οι
εταιρείες να είναι φιλικές προς το
κυβερνών κόμμα. Κάθε κυβερνών κόμμα, για
να μην παρεξηγούμαστε.
Για μια ακόμη φορά λοιπόν φτάνουμε στην
κλασική και αμαρτωλή σχέση κράτους-ιδιωτικού
τομέα και ειδικότερα στο πρόβλημα της
μεγάλης οικονομικής εξουσίας που - λόγω
μεγέθους - ασκεί το κράτος και διʼ
αυτού το κυβερνών κόμμα.
Ετσι λοιπόν, αν αλλοιώνονται τα
αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων, δεν
είναι πρόβλημα δημοκρατίας επειδή
παραπληροφορούνται οι πολίτες. Αυτοί,
έτσι κι αλλιώς, μπορεί να
παραπληροφορηθούν κι από ένα τίτλο
εφημερίδας και η θεραπεία γιʼ αυτό
είναι οι υπόλοιποι τίτλοι των άλλων
εφημερίδων. Εγείρεται πρόβλημα
δημοκρατίας διότι δημόσιο χρήμα
χρησιμοποιείται για (βραχυπρόθεσμα έστω)
κομματικά οφέλη.
Επειδή όμως το κράτος δεν πρόκειται να
συρρικνωθεί άμεσα, και συνεπώς η
εξάρτηση των εταιρειών δημοσκοπήσεων
από τον μεγάλο τους πελάτη δεν πρόκειται
να μειωθεί αυτόματα, χρειάζεται κάποια
ρύθμιση. Μόνο που η ρύθμιση αυτή δεν
πρέπει να αφορά το σκέλος του ιδιωτικού
τομέα, αλλά του κράτους.
Ακόμη κι αν νόμος ρυθμίσει όλες τις
λεπτομέρειες για τον τρόπο διεξαγωγής
των δημοσκοπήσεων, αυτός ο νόμος είτε
δεν θα εφαρμοστεί, είτε οι αργυρώνητες
από το κράτος εταιρείες θα βρουν άλλους,
πιο έξυπνους τρόπους, να τον παρακάμψουν.
Η ελληνική νομοθετική εμπειρία έχει
άπειρα παραδείγματα και για τις δύο
περιπτώσεις. Αλλά κι αν μπορούσε να
εφαρμοστεί τα πράγματα θα ήταν
χειρότερα. Το κράτος θα ρύθμιζε
λεπτομερώς μια διαδικασία πληροφόρησης,
και οι πειρασμοί για χειραγώγηση είναι
πάντα μεγάλοι. Οποιοσδήποτε κι αν
κυβερνά...
Αρα αυτό που πρέπει να ρυθμιστεί με
αυστηρό τρόπο είναι οι δαπάνες του
κράτους και ο δημοκρατικός τους έλεγχος.
Αυτό μόνο με άπλετη δημοσιότητα μπορεί
να επιτευχθεί. Να μαθαίνουμε άμεσα και
λεπτομερώς τι ξοδεύουν κόμματα,
υπουργεία και κρατικοί φορείς για
δημοσκοπήσεις και δημοσιότητα. Μόνο
έτσι θα διακρίνουμε πιθανές υπόγειες
διαδρομές δημοσίου χρήματος που στόχο
έχουν την πληροφόρηση.
