ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΦΑΝΗ ΜΑΛΚΙΔΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Για τα Βαλκάνια και τις εξελίξεις σήμερα, αλλά και τα γεγονότα του χθες συνομιλούμε σήμερα με τον κ. Φάνη Μαλκίδη Λέκτορα στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Για το «βαλκανικό» μοντέλο των ασαφών λύσεων και της μόνιμης υφέρπουσας αντιπαράθεσης, για τη μακροχρόνια αντιπαράθεση μεταξύ του τουρκικού κράτους και των Κούρδων, και στη Μέση Ανατολή, «εκεί η σύγκρουση», όπως τονίζει οκ. Μαλκίδης, «υπερβαίνει την τοπική σύρραξη μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών και επηρεάζει όλον τον πλανήτη». Τι προμηνύουν τα τελευταία γεγονότα στο Κοσσυφοπέδιο; Ποιος ο ρόλος των Σέρβων και τι επιδιώκει η Δύση; Και πόσο κοντινό είναι το σενάριο δημιουργίας μιας βαλκανικής ζώνης που να κυριαρχείται από την Τουρκία στα ανατολικά και τους Αλβανούς στα δυτικά;
«Η ιστορία έχει δείξει ότι λύσεις που επιβάλλονται δεν είναι βιώσιμες», το είπε και πρόσφατα και η νέα ΥΠΕΞ της χώρας μας αναφερόμενη στα Βαλκάνια. Τα προβλήματα είναι πολλά και πολύπλοκα, ελλοχεύουν κίνδυνοι να είναι και εκρηκτικά;
Με
εξαίρεση τη Σλοβενία σε όλη την υπόλοιπη
Βαλκανική τα προβλήματα παραμένουν και
αναζωπυρώνονται συνεχώς. Από την πΓΔΜ
μέχρι το Κοσσυφοπέδιο
και αυτή η εκρηκτικότητα συνδέεται
άμεσα τις «λύσεις» που επιβλήθηκαν
ερήμην των λαών της περιοχής.
Η Δύση πάντως φαίνεται, μέσω σειράς επιλογών της, να μην συμμερίζεται αυτή την επισήμανση και να είναι έτοιμη να επαναλάβει τα λάθη του παρελθόντος, επιβάλλοντας έξωθεν λύσεις, αυτό πώς βλέπετε να σχηματοποιείται στην παρούσα φάση;
Η
περίπτωση της Βοσνίας Ερζεγοβίνης (απ)έδειξε
ότι μπορεί η ειρήνευση να ήλθε με τη
συμφωνία του Νταίυτον ωστόσο τα
προβλήματα παραμένουν με τη διαρκή
τριβή για τα ζητήματα της σύλληψης των
Κάραζιτς και Μπλάντιτς και για το μέλλον
της χώρας. Από τη μορφή του κράτους μέχρι
το ρόλο του διεθνούς παράγοντα. Σήμερα, η
θέση της Δύσης να επεμβαίνει στην
περιοχή, φαίνεται από το ζήτημα του
Κοσσυφοπεδίου όπου παρά τη διακηρυγμένη
θέση για ειρήνη και συνεργασία, η
δημιουργία ενός νέου κράτους
που συνδέεται με το εθνικό όραμα
συνένωσης σε μία ενιαία οντότητα («Μεγάλη
Αλβανία») αποτελεί παράγοντα αστάθειας
στα Βαλκάνια. Ιδιαίτερα μάλιστα στην
πΓΔΜ όπου μετά τη συμφωνία της Αχρίδας
(2001) και τη καντονοποίηση της χώρας ο
αλβανικός παράγοντας κρατά ένα αυξημένο
ρόλο στις μελλοντικές εξελίξεις.
Διαρκώς τροφοδοτούμενες από διάφορα κέντρα εντός και εκτός Βαλκανίων εθνοτικές διαφορές θα αποτελούν μόνιμη ανοιχτή πληγή για τα Βαλκάνια;
Με
βάση την πρόσφατη εμπειρία σίγουρα ναι.
Και εκτός από τις γνωστές διαφορές («Σλαβομακεδόνες»
με Αλβανούς στην πΓΔΜ, Σέρβοι με
Αλβανούς στο Κοσσυφοπέδιο), φαίνεται ότι
θα προκύψουν νέες αντιπαλότητες αφού οι
λύσεις που επιβλήθηκαν δεν αποτέλεσαν
μέρος μίας ιδιαίτερης διαπραγμάτευσης
των Βαλκανικών λαών. Το επικείμενο
δημοψήφισμα για την ανεξαρτητοποίηση
του Μαυροβουνίου (30 Απριλίου) και οι
διαστάσεις μεταξύ των ομάδων που
συγκροτούν τη Βοσνία- Ερζεγοβίνη
αποτελούν εν δυνάμει νέες εστίες
έντασης.
Μοιάζει ουτοπικό να αναμένει κανείς λύσεις αποδεκτές απ΄ όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές;
Φάνηκε τόσο στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου ( συναντήσεις των Νάνο και Μιλόσεβιτς το 1997 και των θανόντων πλέον Ρουγκόβα και Μιλόσεβιτς το 1998), όσο και αλλού (πΓΔΜ), αφού επικράτησαν οι σκληροπυρηνικοί οι οποίοι οδήγησαν σε στρατιωτικές επεμβάσεις και εμφύλιες συρράξεις. Ωστόσο είναι σίγουρο ότι οι λαοί της Βαλκανικής δε θα ακολουθούν συνεχώς την οδό της σύγκρουσης αφού σύντομα θα διαπιστώσουν ότι αυτή δεν οδηγεί πουθενά. Πόσο μάλλον όταν γίνει σε όλους συνείδηση ο ρόλος της Δύσης στα Βαλκάνια.
Υποστηρίζουν πολλοί ότι οι Ευρωπαίοι θέλουν τη δαιμονοποίηση των Σέρβων γιατί αλλιώς θα πρέπει οι ίδιοι να αντιμετωπίσουν τις δικές τους ιστορικές ευθύνες, ιδίως του Βερολίνου και της Βιέννης, για το αιματοκύλισμα των Βαλκανίων. Ποιο είναι το σχόλιο σας;
Δεν
μπορεί να υπάρξει μόνο μία προσέγγιση
στο θέμα
αυτό και ιδιαίτερα με συνθήματα, με
όρους που αρνούνται να εξηγήσουν και να
αναλύσουν τα ζητήματα της
μεταψυχροπολεμικής Βαλκανικής. Η
δαιμονοποίηση των Σέρβων είναι μία
προσέγγιση, η οποία όμως είναι δεν
καλύπτει όλα τα αίτια για τις εξελίξεις
στα Βαλκάνια. Η άλλη είναι ο νέος ρόλος
της Γερμανίας στην περιοχή , όπως και οι
διεθνείς εξελίξεις και προτεραιότητες
της Δύσης που αναλύονται στα
γνωστά βιβλία των Χάντινγκτον και
Μπρεζίνσκι, άμεσα συνδεόμενες με τις
θέσεις των ΗΠΑ για ορισμένες περιοχές
του πλανήτη. Μη ξεχνάτε ότι οι Σέρβοι το
1992 άφησαν εκτός σερβικής επικράτειας
πληθυσμούς στην Κροατία (Κράινα),
υπέγραψαν τη συμφωνία του
Νταίυτον το
1995, δηλαδή ακολούθησαν (πιστά) τις
οδηγίες τους διεθνούς παράγοντα για τη
Βοσνία- Ερζεγοβίνη , και τρία χρόνια
αργότερα βομβαρδίστηκαν ανηλεώς.
Πόσο κοντινό είναι το σενάριο δημιουργίας μιας βαλκανικής ζώνης που να κυριαρχείται από την Τουρκία στα ανατολικά και τους Αλβανούς στα δυτικά;
Οικονομικά
η θέση της Τουρκίας είναι ήδη αυξημένη,
έτσι που να οδηγεί τουλάχιστον σε ότι
αφορά το πρώτο σκέλος της ερώτησης
εφικτό το επόμενο χρονικό διάστημα. Σε
ότι αφορά το
αλβανικό εθνικό ζήτημα για το οποίο
γράφω στο ομώνυμο βιβλίο μου το οποίο
μόλις κυκλοφόρησε- μπορούμε κάποια άλλη
στιγμή να συζητήσουμε για αυτό -
αποτελεί μείζον
θέμα για τις ελίτ που διαχειρίστηκαν
την εξουσία, αλλά και για την
κοινωνία τόσο στην Αλβανία, όσο και στο
Κοσσυφοπέδιο και την πΓΔΜ. Παρότι το
εθνικό ζήτημα των Αλβανών έγινε μέρος
της μεταψυχροπολεμικής αντιπαράθεσης,
εσωτερικής ρητορείας και αντικείμενο
εκμετάλλευσης, όταν άλλα προβλήματα
στην «περίοδο μετάβασης» ήταν πολύ
έντονα (φτώχεια, διαφθορά, «πυραμίδες»),
εντούτοις δεν έπαψε να συγκινεί τη
συντριπτική πλειοψηφία των αλβανικών
πληθυσμών εντός και εκτός της Αλβανίας.
Στην
αλβανική περίπτωση το εθνικό ζήτημα δεν
αποτελεί ένα
ασαφές και νεφελώδες όραμα μίας
συγκεκριμένης πολιτικής και
οικονομικής ομάδας που για τα δικά της
συμφέροντα προωθεί τις εθνικές
διεκδικήσεις. Τους ταυτισμένους με την
εθνική ολοκλήρωση αλβανικούς
πληθυσμούς, τους
συνεπαίρνει η προοπτική της εθνικής
καταξίωσης και φροντίζουν να το
αποδεικνύουν με πολλούς τρόπους και
σε κάθε τόπο ακολουθώντας τις
περιστάσεις και τις ανάγκες (άλλοτε το
Ισλάμ και άλλοτε τον
αλβανισμό ως μόνη «θρησκεία»),
σε κάθε περίοδο
ακολουθώντας τον ισχυρό (Ιταλία, ’ξονα,
ΕΣΣΔ, ΗΠΑ). Το
αλβανικό εθνικό ζήτημα αποτελεί
σημαντική παράμετρο του παρόντος και
μέλλοντος της χερσονήσου του Αίμου, μετά
τις αλλαγές στο
Κοσσυφοπέδιο, την πΓΔΜ, τις
επιδιωκόμενες στο Μαυροβούνιο και τη
Σερβία (Πρέσεβο) και τις προσδοκίες για
την Ελλάδα («Τσάμηδες», «αλβανική
μειονότητα»). Ωστόσο,
για την αλβανική κυριαρχία στα
δυτικά τα
δεδομένα είναι πολύ πιο σύνθετα αν
σκεφτούμε ότι έχουμε δει μόνο την
περίοδο της ταύτισης των συμφερόντων
της Δύσης με αυτά των αλβανικών
πληθυσμών, έτσι δε γνωρίζουμε τι θα
συμβεί εάν έλθουν σε σύγκρουση με τους
μέχρι σήμερα συμμάχους τους και με
όλους του υπόλοιπους Βαλκανικούς
λαούς.
Το «βαλκανικό μοντέλο» των ασαφών λύσεων και της μόνιμης υφέρπουσας αντιπαράθεσης σε ποια άλλα σημεία του πλανήτη εντοπίζεται;
Σίγουρα
στα ανατολικά μας με την μακροχρόνια
αντιπαράθεση μεταξύ του τουρκικού
κράτους και των Κούρδων, στην πρώην
Σοβιετική Ένωση (Τσετσενία,
Αμπχαζία), και φυσικά στη
σημαντική εστία έντασης της Μέσης
Ανατολής, όπου εκεί η σύγκρουση
υπερβαίνει την τοπική σύρραξη μεταξύ
Παλαιστινίων και Ισραηλινών και
επηρεάζει όλον τον πλανήτη.
Η Ελλάδα σήμερα διαθέτει την πλέον ισχυρή οικονομία, τον πλέον ομοιογενή πληθυσμό στην περιοχή και με δημοκρατικούς θεσμούς που την αναδεικνύουν στον πλέον δυναμικό πόλο ανάπτυξης. Μήπως φαίνεται και σε σας ότι απουσιάζει ο ρόλος και ο λόγος; (Ποιά κατά τη γνώμη σας είναι οι ενδεδειγμένη στάση;)
Σε
ότι αφορά την οικονομία δε νομίζω ότι
διαφωνεί κανείς στα γενικά. Ωστόσο
επεκτείνοντας βλέπετε ότι αυτή η ισχυρή
οικονομία όπως τουλάχιστον εκφράζεται
στα Βαλκάνια δεν έχει άμεση επίπτωση στα
συμφέροντα της χώρας τουλάχιστον στα
προφανή (θέμα ονόματος πΓΔΜ,
ελληνολβανικές σχέσεις). Το γεγονός ότι
απουσιάζει ο λόγος είναι μία
σωστή επισήμανση η οποία μπορεί να
συμπεριλάβει και την ισηγορία και τη
δημοκρατία, την πολιτική πράξη και την
ασχολία με τα καίρια. Αυτό φαίνεται και με το
όψιμο ενδιαφέρον για την περιοχή και
το ρόλο της Ελλάδας μετά το θάνατο του
Μιλόσεβιτς που περισσότερο δείχνει να
είναι αστυνομικό ρεπορτάζ παρά ανάλυση
και σχέδιο. Η
στάση της Ελλάδας οφείλει να είναι
διαφορετική για την περιοχή. Η ελληνική
πλευρά πρέπει να κινηθεί πολιτικά
αφήνοντας τις γενικολογίες, τις
αοριστίες και τα ευχολόγια που δεν
εκφράζουν την παρούσα κατάσταση αλλά
και τη φύση των βαλκανικών σχέσεων. Η ελληνική πολιτική
οφείλει να κινηθεί με
άλλους ρυθμούς, με άλλους τρόπους
σκέψης και συγκρότησης της πρότασής
της. Το ελληνικό σχέδιο σαφές και
τεκμηριωμένο το οποίο
θα υπερβαίνει τη γνωστή αναπαραγωγή
και μετάφραση ξένων προς τα ελληνικά
συμφέροντα θέσεων, πρέπει να γίνει
(και) με βάση τα δεδομένα που
υπάρχουν στην περιοχή μετά το 1999, καθώς η
στρατιωτική επέμβαση στο Κοσσυφοπέδιο
και οι αλλαγές στην πρώην αυτή σερβική
επαρχία καθώς και στην πΓΔΜ, απαιτούν
άμεσες κινήσεις ουσίας και όχι ολιγωρία.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Μαρία Νικολάου (Παρατηρητής της Θράκης)
